Bị dị ứng khẩu trang y tế phải làm sao? Biểu hiện và xử lý

Trong bối cảnh ô nhiễm không khí và dịch bệnh, khẩu trang y tế đã trở thành vật bất ly thân của nhiều người. Tuy nhiên, việc sử dụng thường xuyên có thể gây ra những phản ứng không mong muốn trên da, mà phổ biến nhất là dị ứng khẩu trang y tế. Vậy làm thế nào để nhận biết, xử lý và phòng tránh tình trạng này? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn những thông tin cần thiết.

I – Tầm quan trọng của khẩu trang y tế

Khẩu trang y tế là thiết bị bảo hộ cá nhân được thiết kế nhằm bảo vệ đường hô hấp của người đeo khỏi các tác nhân gây hại như vi khuẩn, virus, bụi mịn, hóa chất dạng khí và giọt bắn. Đây là vật dụng không thể thiếu trong môi trường bệnh viện, nơi công cộng đông người hoặc khi ô nhiễm không khí gia tăng.

1. Cấu tạo khẩu trang y tế

Thông thường, khẩu trang y tế đạt chuẩn sẽ có 3 – 4 lớp vải không dệt (non-woven fabric) với những chức năng riêng:

Lớp ngoài:

– Màu sắc thường là xanh, xanh dương hoặc trắng.

– Là lớp chống thấm nước, ngăn chặn giọt bắn từ bên ngoài và giảm khả năng các hạt dịch nhỏ bám vào.

Lớp giữa (lớp lọc):

– Được làm từ màng lọc melt-blown siêu mịn.

– Có khả năng lọc bụi mịn PM2.5, vi khuẩn, virus và các hạt kích thước nhỏ tới 0,1 micron.

– Đây là lớp quan trọng nhất quyết định hiệu quả bảo vệ của khẩu trang.

Lớp trong

– Tiếp xúc trực tiếp với da mặt.

– Thấm hút mồ hôi, hơi ẩm từ hơi thở, giúp da bớt bí bách.

– Thường làm từ vải mềm để giảm kích ứng khi đeo lâu.

Một số loại khẩu trang y tế cao cấp có thêm lớp than hoạt tính để lọc mùi và hóa chất độc hại trong không khí.

2. Chức năng chính của khẩu trang y tế

Khẩu trang y tế là vật dụng bảo hộ không thể thiếu trong đời sống hiện đại, đặc biệt trong môi trường có nguy cơ lây nhiễm bệnh qua đường hô hấp. Chúng giúp:

– Ngăn chặn vi khuẩn, virus, bụi mịn và các chất gây dị ứng xâm nhập qua đường thở.

– Bảo vệ người xung quanh khi bạn ho, hắt hơi, nói chuyện.

– Giảm tác động của khói bụi, tia UV và gió lạnh lên da mặt.

Đeo khẩu trang giúp giảm thói quen chạm tay lên mặt, một hành động vô tình đưa vi khuẩn và virus từ tay vào cơ thể qua mắt, mũi, miệng.

3. Chất liệu và nguy cơ dị ứng

Chính vì tần suất sử dụng cao, việc lựa chọn khẩu trang phù hợp và an toàn là vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, nếu không chọn đúng loại, bạn có thể gặp tình trạng dị ứng khẩu trang y tế gây khó chịu và ảnh hưởng sức khỏe da.

Khẩu trang y tế đạt chuẩn thường làm từ polypropylene – một loại nhựa an toàn, phổ biến trong ngành y tế. Tuy nhiên, ngoài chất liệu chính này, quá trình sản xuất còn sử dụng nhiều thành phần phụ trợ và hóa chất khác nhau, và chính những yếu tố này có thể gây ra dị ứng khẩu trang y tế ở một số người, đặc biệt là người có da nhạy cảm hoặc cơ địa dị ứng.

Một số thành phần, yếu tố dễ gây dị ứng gồm:

– Chất tẩy trắng (bleaching agents)

Thường dùng để làm vải sáng màu, giúp khẩu trang trông sạch và thẩm mỹ.Có thể chứa clo hoặc hợp chất oxy hóa mạnh. Nếu tẩy không kỹ hoặc nồng độ cao, tồn dư hóa chất sẽ tiếp xúc trực tiếp với da và gây ngứa, rát, mẩn đỏ.

– Hóa chất kháng khuẩn, khử mùi

Một số nhà sản xuất xử lý bề mặt khẩu trang bằng dung dịch kháng khuẩn để tăng khả năng bảo vệ. Các hóa chất này, đặc biệt là dạng gốc bạc, kẽm hoặc các hợp chất hữu cơ, có thể gây kích ứng cho làn da nhạy cảm. Triệu chứng thường thấy: da ửng đỏ, cảm giác châm chích, nóng rát khi đeo lâu.

– Dây đeo bằng cao su tổng hợp hoặc latex

Giúp khẩu trang ôm sát khuôn mặt, nhưng lại là nguyên nhân gây dị ứng phổ biến với người mẫn cảm với mủ cao su (latex allergy).

Biểu hiện: vùng sau tai, hai bên má hoặc cằm (nơi dây tiếp xúc) bị ngứa, nổi mẩn đỏ hoặc sưng nhẹ.

– Mùi nhựa mới hoặc hương liệu

Một số khẩu trang có mùi đặc trưng do tồn dư dung môi hoặc hương liệu từ quá trình sản xuất. Không chỉ gây khó chịu cho đường hô hấp, mùi này còn có thể kích ứng da, đặc biệt khi đeo trong môi trường nóng ẩm.

– Bụi sợi vải

Nếu khẩu trang kém chất lượng, sợi vải dễ bong ra, bám vào da và gây viêm nang lông, mụn viêm.

II – Dị ứng khẩu trang y tế là như thế nào?

Dị ứng khẩu trang y tế là tình trạng da bị kích ứng hoặc phản ứng dị ứng do sử dụng khẩu trang trong một thời gian dài. Đây không chỉ đơn thuần là mụn trứng cá thông thường mà còn là một loạt các biểu hiện trên da mặt.

Dị ứng với khẩu trang y tế là một vấn đề khá phổ biến, đặc biệt với những người có làn da nhạy cảm hoặc phải đeo khẩu trang trong thời gian dài

III – Nguyên nhân dị ứng với khẩu trang y tế

Dị ứng khi đeo khẩu trang y tế thường xuất phát từ việc da tiếp xúc với các thành phần vật liệu hoặc hóa chất trong khẩu trang. Một số nguyên nhân phổ biến gồm:

1. Chất liệu

Khẩu trang y tế thường được sản xuất từ vải không dệt (non-woven fabric) như polypropylene hoặc polyester – những chất liệu nhìn chung an toàn với đa số người dùng. Tuy nhiên, với những ai có da nhạy cảm hoặc cơ địa dị ứng, sợi tổng hợp này vẫn có thể gây phản ứng như ngứa, nổi mẩn hay đỏ da.

Bên cạnh đó, dây đeo khẩu trang thường làm bằng cao su tổng hợp hoặc mủ latex, cũng là nguyên nhân phổ biến dẫn đến viêm da tiếp xúc dị ứng, nhất là ở vùng da sau tai.

2. Hóa chất sản xuất

Trong quá trình sản xuất, vải khẩu trang y tế thường được xử lý bằng chất tẩy trắng, thuốc nhuộm hoặc chất khử khuẩn để đảm bảo vệ sinh và giữ màu sắc đẹp. Tuy nhiên, nếu các hóa chất tồn dư như clo, hợp chất bạc hay kẽm ở nồng độ cao, chúng có thể gây kích ứng hoặc dị ứng da.

Khi đeo khẩu trang lâu trong môi trường nóng ẩm, hơi nóng và mồ hôi sẽ khiến các hóa chất này dễ thấm vào da hơn, dẫn đến tình trạng ngứa, rát và sưng tấy.

3. Mùi nhựa mới hoặc hương liệu

Một số khẩu trang y tế có mùi nhựa mới hoặc hương liệu đặc trưng do tồn dư dung môi từ quá trình sản xuất; mùi này không chỉ gây khó chịu cho đường hô hấp mà còn có thể kích ứng da, đặc biệt khi đeo trong môi trường nóng ẩm.

4. Môi trường ẩm ướt và bí bách

Hơi thở và mồ hôi tích tụ bên trong khẩu trang tạo ra một môi trường nóng ẩm. Điều kiện này không chỉ gây bít tắc lỗ chân lông mà còn là nơi lý tưởng để vi khuẩn, nấm men sinh sôi, dẫn đến các phản ứng viêm da và mụn trứng cá.

5. Đeo quá chật và ma sát liên tục

Khi khẩu trang ôm sát mặt quá mức, đặc biệt ở sống mũi, má và cằm, lực ma sát lặp lại sẽ gây kích ứng cơ học; vùng da bị cọ xát lâu ngày trở nên nhạy cảm, dễ nổi mẩn và viêm nhiễm, nhất là khi kết hợp với hóa chất tồn dư.

Tình trạng này càng trầm trọng hơn trong môi trường nóng ẩm, khi mồ hôi và dầu thừa tích tụ dưới lớp khẩu trang làm da bí bách và viêm nặng hơn.

Khẩu trang quá chật sẽ tạo ra ma sát liên tục lên da. Ma sát này làm tổn thương hàng rào bảo vệ da

IV – Dấu hiệu dị ứng khẩu trang y tế

Dị ứng khẩu trang y tế là phản ứng quá mẫn của da khi tiếp xúc với thành phần hoặc hóa chất có trong khẩu trang. Tùy cơ địa và mức độ tiếp xúc, người bị dị ứng khẩu trang y tế có thể gặp một hoặc nhiều biểu hiện sau:

1. Mẩn đỏ và ngứa rát quanh vùng tiếp xúc

Tình trạng này thường xuất hiện ở má, sống mũi và cằm – những vị trí khẩu trang ôm sát nhất, khiến da đỏ lên rõ rệt, kèm cảm giác ngứa khó chịu và thôi thúc muốn gãi liên tục; nếu dùng khẩu trang y tế dị ứng trong thời gian dài, vùng đỏ có thể lan rộng sang các khu vực xung quanh.

2. Khô da, bong tróc, nổi mụn nước li ti

Da bị mất độ ẩm nên trở nên khô ráp, bong vảy mỏng; ở một số trường hợp, còn xuất hiện mụn nước nhỏ chứa dịch trong, dễ vỡ khi chà xát, đây là dấu hiệu kích ứng mạnh cần được xử lý sớm để tránh viêm nhiễm.

3. Da bị mất độ ẩm, trở nên khô ráp, bong vảy mỏng.

Khi phản ứng dị ứng nặng, vùng da tiếp xúc bị viêm đỏ và sưng tấy, thậm chí có thể rỉ dịch vàng gây đau rát khi chạm vào, làm tăng nguy cơ để lại sẹo thâm hoặc sẹo lõm nếu không được chăm sóc đúng cách.

Da bị đỏ khi dị ứng với khẩu trang y tế 

4. Mặt bị dị ứng khẩu trang y tế dẫn đến viêm hoặc chảy dịch

Hiện tượng này thường xảy ra khi sử dụng khẩu trang chứa nhiều hóa chất tồn dư hoặc có mùi nhựa, hương liệu mạnh, khiến da phản ứng gần như tức thì, gây khó chịu và buộc người đeo phải tháo khẩu trang sớm.

V – Dị ứng khẩu trang y tế phải làm sao?

Khi gặp tình trạng dùng khẩu trang y tế dị ứng, điều quan trọng nhất là xử lý sớm để giảm viêm, hạn chế tổn thương và ngăn ngừa biến chứng. Bạn có thể thực hiện theo các bước sau:

Bước 1: Ngưng ngay loại khẩu trang nghi ngờ gây dị ứng

Đây là bước đầu tiên và bắt buộc để loại bỏ tác nhân gây phản ứng. Nếu bắt buộc phải đeo khẩu trang, hãy chuyển sang loại không mùi, không tẩy trắng mạnh, dây đeo mềm, hoặc lót thêm một lớp khẩu trang vải cotton bên trong để giảm tiếp xúc trực tiếp với da.

Bước 2: Rửa mặt nhẹ nhàng bằng nước mát và sữa rửa mặt dịu nhẹ

Giúp làm sạch bụi bẩn, mồ hôi và hóa chất tồn dư trên da.

Chọn loại không chứa sulfate, cồn khô hoặc hương liệu để tránh làm tình trạng dị ứng nặng hơn. Rửa 2 – 3 lần/ngày, không dùng nước quá nóng vì dễ làm da khô và tăng cảm giác rát.

Bước 3: Bôi kem dưỡng phục hồi chứa chiết xuất rau má

Kem bôi da chứa chiết xuất rau má có tác dụng làm dịu, giảm đỏ rát và hỗ trợ phục hồi hàng rào bảo vệ da. Bôi 2 -3 lần/ngày, thoa nhẹ nhàng, tránh miết mạnh lên vùng tổn thương.

Bạn nên chọn các sản phẩm kem bôi có chiết xuất rau má từ các thương hiệu uy tín.

Bước 4: Tránh gãi hoặc chà xát mạnh vào vùng da tổn thương

Gãi hoặc cọ xát có thể làm vỡ mụn nước, gây nhiễm trùng và để lại sẹo. Khi ngứa nhiều, có thể dùng bông sạch thấm nước mát chườm nhẹ để giảm cảm giác khó chịu.

Bước 5: Theo dõi và thăm khám bác sĩ da liễu khi cần thiết

Nếu sau 2–3 ngày áp dụng chăm sóc tại nhà mà không cải thiện, hoặc vùng dị ứng lan rộng, đau nhiều, rỉ dịch vàng → cần đi khám ngay. Bác sĩ có thể kê thuốc kháng histamin đường uống để giảm ngứa, hoặc kem chống viêm chứa corticosteroid nồng độ thấp để giảm sưng đỏ.

VI – Cách tránh mặt bị dị ứng khẩu trang y tế

Bằng cách tuân thủ những nguyên tắc sau, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ dị ứng khẩu trang y tế và bảo vệ làn da của mình một cách tốt nhất:

1. Chọn khẩu trang đạt chuẩn và phù hợp với da

– Các tiêu chuẩn quốc tế phổ biến như EN 14683 (châu Âu) hoặc ASTM F2100 (Hoa Kỳ) quy định rõ về khả năng lọc vi khuẩn (BFE), lọc hạt, và tính kháng nước. Khẩu trang đạt chuẩn thường ghi rõ thông tin trên bao bì và có giấy chứng nhận, giúp đảm bảo rằng chất liệu và quy trình sản xuất an toàn cho da.

– Tránh các loại khẩu trang có mùi nhựa, mùi hóa chất hoặc hương liệu nhân tạo, vì đây là yếu tố dễ gây kích ứng. Khẩu trang không tẩy trắng mạnh sẽ hạn chế tồn dư hóa chất như clo hoặc hydrogen peroxide, giúp giảm nguy cơ bị dị ứng khẩu trang y tế.

– Một số màu đậm có thể chứa phẩm nhuộm azo hoặc kim loại nặng, gây kích ứng hoặc viêm da tiếp xúc. Nếu muốn dùng khẩu trang màu, hãy chọn loại có chứng nhận an toàn về thuốc nhuộm.

– Dây đeo nên làm từ chất liệu co giãn nhẹ, bề mặt mịn để không gây ma sát mạnh lên da vành tai. Người dị ứng mủ cao su (latex allergy) cần chọn dây đeo bằng sợi tổng hợp an toàn như spandex hoặc nylon bọc vải để tránh phản ứng dị ứng với khẩu trang y tế.

2. Lót khẩu trang vải cotton bên trong

Đối với người có da nhạy cảm hoặc từng bị dị ứng khẩu trang y tế, việc lót thêm một lớp khẩu trang vải cotton bên trong là giải pháp đơn giản nhưng rất hiệu quả.

Lợi ích:

– Giảm ma sát trực tiếp giữa da và sợi tổng hợp, hạn chế trầy xước hoặc kích ứng cơ học.

– Ngăn tiếp xúc với hóa chất tồn dư trong khẩu trang y tế, đặc biệt là chất tẩy trắng, thuốc nhuộm hay hương liệu.

– Tạo cảm giác dễ chịu khi đeo lâu, nhờ bề mặt vải cotton mềm mại và thấm hút mồ hôi tốt.

– Giúp da “thở” tốt hơn, tránh tình trạng bí bách gây nóng rát, nhất là khi làm việc trong môi trường nóng ẩm.

3. Thay khẩu trang thường xuyên

Việc thay khẩu trang định kỳ không chỉ giúp bảo vệ hệ hô hấp mà còn giảm đáng kể nguy cơ bị dị ứng khẩu trang y tế.

Nếu khẩu trang bị rách hoặc ướt do nước, mồ hôi, bạn cần thay ngay lập tức để đảm bảo hiệu quả bảo vệ và an toàn cho da.

Nguyên tắc thay khẩu trang:

– Thay mới sau 2–4 giờ hoặc ngay khi cảm thấy khẩu trang bị ẩm, bẩn.

– Không tái sử dụng khẩu trang y tế dùng một lần, ngay cả khi bề ngoài trông còn sạch.

– Khi tháo khẩu trang, chỉ cầm vào dây đeo, tránh chạm vào phần bề mặt để không đưa vi khuẩn vào tay và da mặt.

– Bỏ khẩu trang đã dùng vào thùng rác có nắp đậy, không bỏ lung tung để tránh phát tán vi khuẩn.

4. Vệ sinh da trước và sau khi đeo khẩu trang

Việc làm sạch da đúng cách trước và sau khi đeo khẩu trang giúp loại bỏ bụi bẩn, dầu thừa và vi khuẩn, từ đó giảm nguy cơ dị ứng khẩu trang y tế.

Trước khi đeo khẩu trang:

– Rửa mặt bằng sữa rửa dịu nhẹ để loại bỏ bã nhờn và tế bào chết – những yếu tố dễ làm da bí bách khi bị che kín.

– Ưu tiên sản phẩm không chứa sulfate, cồn khô, hương liệu mạnh để tránh gây kích ứng ngay từ bước làm sạch.

– Sau khi rửa, lau mặt nhẹ bằng khăn mềm, không chà xát mạnh vì sẽ làm da nhạy cảm hơn khi tiếp xúc với khẩu trang.

Sau khi tháo khẩu trang:

– Rửa mặt lại để loại bỏ mồ hôi, dầu thừa và bụi bẩn tích tụ suốt thời gian đeo.

– Bôi kem dưỡng phục hồi hoặc kem chứa chiết xuất rau má để làm dịu da, giảm đỏ và phục hồi hàng rào bảo vệ da.

– Nếu da bị kích ứng nhẹ, có thể chườm mát 5–10 phút trước khi bôi kem để tăng hiệu quả làm dịu.

5. Giữ da khỏe mạnh và đủ ẩm

Một làn da khỏe mạnh sẽ có hàng rào bảo vệ (skin barrier) vững chắc, hạn chế tối đa việc các tác nhân từ khẩu trang gây kích ứng:

– Dưỡng ẩm đều đặn mỗi ngày, kể cả khi da không bị khô, để duy trì độ ẩm tối ưu.

– Chọn kem dưỡng chứa ceramide (tái tạo hàng rào bảo vệ da), panthenol (làm dịu và phục hồi) và chiết xuất rau má (giảm viêm, tăng tốc độ lành thương).

– Vào ban ngày, có thể dùng kem dưỡng nhẹ, thấm nhanh trước khi đeo khẩu trang để tránh cảm giác nhờn dính. Buổi tối, chọn loại dưỡng ẩm đậm đặc hơn để nuôi dưỡng và phục hồi da.

6. Tránh đeo khẩu trang quá chật

Khẩu trang quá chật không chỉ gây khó chịu mà còn làm tăng nguy cơ bị dị ứng khẩu trang y tế do ma sát và áp lực liên tục lên da:

– Chọn kích cỡ vừa vặn với khuôn mặt, đảm bảo khẩu trang che kín mũi và miệng nhưng không gây ép mạnh vào má, cằm hoặc sống mũi.

– Điều chỉnh dây đeo để không kéo căng quá mức; nếu dây gây đau sau tai, có thể dùng móc nối hoặc kẹp cố định phía sau đầu.

– Tránh dùng khẩu trang có viền hoặc đường may thô ráp, vì chúng dễ gây trầy xước và kích ứng da khi đeo lâu.

Dị ứng khẩu trang y tế tuy không nguy hiểm tính mạng nhưng gây khó chịu, ảnh hưởng thẩm mỹ và tâm lý. Hãy chọn khẩu trang an toàn, kết hợp chăm sóc da bằng sản phẩm dịu nhẹ như kem chứa chiết xuất rau má để bảo vệ làn da khỏe mạnh mỗi ngày.

Tham khảo thêm:

• Trẻ dị ứng sữa mẹ: Dấu hiệu và cách xử lý khi dị ứng với sữa mẹ
• Cách nhận biết dị ứng sữa rửa mặt

Tham khảo tài liệu:

1. Occupational dermatitis to facial personal protective equipment

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7528888/

2. Mask-related adverse skin reactions and risk factors

https://journals.lww.com/ders/fulltext/2023/41030/mask_related_adverse_skin_reactions_and_risk.4.aspx

3. Contact allergy investigations in healthcare workers with skin reactions to face masks

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37072615/

4. Contact dermatitis caused by prevention measures during COVID-19

https://www.frontiersin.org/journals/public-health/articles/10.3389/fpubh.2023.1189190/full

5. Prevalence of dermatological manifestations due to face mask use

https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371%2Fjournal.pone.0269922&

6. Skin reactions to face masks

https://dermnetnz.org/topics/skin-reactions-to-face-masks

Kem bôi da Yoosun Rau má

• Làm thơm và dưỡng da, giúp da mềm mịn
• Góp phần ngăn ngừa các tác nhân gây mụn, rôm sảy, mẩn ngứa, hăm da
• Làm mát dịu da
• Làm mờ các vết sẹo, vết thâm do mụn

Gel tắm gội thảo dược Yoosun Rau má

Làm sạch nhẹ nhàng. Giúp làm mát, dịu da, góp phần ngăn ngừa mẩn ngứa, giảm mẩn đỏ.

Sữa dưỡng ẩm cho bé Yoosun Rau má

• Dưỡng ẩm, làm mềm da, mát da
• Giúp giảm ngứa do khô da

Dầu massage cho bé Yoosun Rau má

• Làm mềm, mượt da, hỗ trợ cho việc mát - xa cho bé
• Tạo lớp màng giữ ẩm trên da bé, tăng cường hàng rào bảo vệ da
• Giúp làm mát, dịu da, dùng cho các vết hăm tã, vùng cứt trâu của trẻ

CÔNG TY TNHH ĐẠI BẮC
Địa chỉ: Số 11, đường Công Nghiệp 4, Khu Công Nghiệp Sài Đồng B, Phường Long Biên, Tp. Hà Nội
Nhà máy sản xuất: Đường D1, KCN Yên Mỹ II, xã Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên