Nguyên nhân dị ứng Lactose là gì? Cách nhận biết và xử lý triệt để

Nếu sau khi uống sữa bạn thường bị đầy bụng, tiêu chảy hoặc nổi mẩn ngứa, rất có thể bạn đang gặp dị ứng lactose, một tình trạng khá phổ biến ở cả người lớn và trẻ nhỏ. Dị ứng này xảy ra khi cơ thể phản ứng với lactose, loại đường tự nhiên có trong sữa và các sản phẩm từ sữa, khiến hệ tiêu hoá và làn da bị ảnh hưởng. Hiểu đúng dị ứng lactose là gì, nhận biết sớm dấu hiệu và lựa chọn loại sữa phù hợp sẽ giúp bạn duy trì sức khỏe mà vẫn đảm bảo dinh dưỡng mỗi ngày.

I – Dị ứng lactose là gì?

Dị ứng lactose là tình trạng cơ thể phản ứng bất thường với lactose – loại đường tự nhiên có trong sữa bò, sữa mẹ và các sản phẩm từ sữa như phô mai, bơ, sữa chua… Khi bị dị ứng với lactose, hệ miễn dịch nhận nhầm lactose là “chất lạ” và tạo ra phản ứng, dẫn đến các biểu hiện như đầy hơi, tiêu chảy, buồn nôn, phát ban hoặc ngứa da.

Tình trạng dị ứng lactose ở người lớn thường nhẹ hơn, trong khi dị ứng lactose ở trẻ sơ sinh hoặc trẻ em có thể gây rối loạn tiêu hóa rõ rệt và cần theo dõi kỹ.

II – Tại sao dị ứng lactose?

Có nhiều lý do khiến cơ thể xuất hiện phản ứng dị ứng với lactose – loại đường tự nhiên có trong sữa và các sản phẩm từ sữa. Dưới đây là những nguyên nhân thường gặp nhất:

1. Cơ địa nhạy cảm hoặc yếu tố di truyền

Một số người sinh ra đã có hệ miễn dịch nhạy cảm, dễ phản ứng mạnh với các phân tử lạ trong thực phẩm, bao gồm lactose hoặc đạm sữa. Khi đó, cơ thể sẽ xem lactose là “chất gây hại” và kích hoạt hệ miễn dịch sản sinh kháng thể IgE, dẫn đến giải phóng histamin.

Kết quả là bạn có thể gặp các biểu hiện dị ứng lactose như nổi mẩn, sưng môi, buồn nôn, tiêu chảy hoặc ngứa da. Ngoài ra, yếu tố di truyền đóng vai trò lớn: nếu trong gia đình có người bị dị ứng lactose hoặc dị ứng sữa bò, nguy cơ bạn cũng mắc phải sẽ cao hơn.

2. Trẻ sơ sinh có hệ tiêu hóa và miễn dịch chưa hoàn thiện

Dị ứng lactose ở trẻ sơ sinh là một trong những tình trạng thường gặp nhất. Hệ tiêu hóa của trẻ trong giai đoạn đầu đời chưa sản xuất đủ men lactase, đồng thời hàng rào miễn dịch ruột còn yếu, dễ nhầm lẫn lactose là tác nhân lạ.

3. Người lớn có bệnh lý đường ruột hoặc tổn thương niêm mạc ruột non

Ở người trưởng thành, dị ứng lactose ở người lớn có thể hình thành sau các bệnh về tiêu hóa. Khi niêm mạc ruột bị tổn thương do viêm ruột, nhiễm trùng, hoặc dùng kháng sinh dài ngày, lượng men lactase bị giảm sút, khiến lactose khó tiêu hóa.

Lúc này, lactose tồn đọng trong ruột kết sẽ lên men, sinh khí và gây đầy hơi, chướng bụng, tiêu chảy. Với người có cơ địa dị ứng, quá trình này còn có thể kích thích phản ứng miễn dịch, gây ngứa, mẩn đỏ hoặc mề đay nhẹ, đặc trưng của dị ứng với lactose.

Ngày càng nhiều người lớn bị dị ứng lactose do ảnh hưởng của các bệnh lý đường ruột

4. Ảnh hưởng của gen di truyền ở người châu Á

Theo nghiên cứu, người châu Á dị ứng lactose phổ biến hơn các nhóm dân tộc khác. Nguyên nhân là do gen LCT – gen quy định khả năng sản xuất men lactase – thường bị “tắt dần” sau khi cai sữa.

Điều này khiến nhiều người châu Á, đặc biệt là người trưởng thành, không còn khả năng tiêu hóa lactose trong sữa bò hoặc sữa tươi, dẫn đến tình trạng dị ứng lactose sữa bò hoặc dị ứng lactose sữa tươi.

Ngoài ra, sự thay đổi chế độ ăn hiện đại, tiêu thụ nhiều sữa và sản phẩm từ sữa cũng khiến tình trạng bị dị ứng lactose ngày càng phổ biến hơn ở khu vực này.

5. Phản ứng chéo với các thành phần khác trong sữa

Một số người bị dị ứng lactose không chỉ phản ứng với đường lactose, mà còn nhạy cảm với các protein trong sữa, đặc biệt là casein và whey protein. Khi đó, cơ thể phản ứng chéo, gây ra các biểu hiện dị ứng lactose sữa bò nặng hơn, với các triệu chứng như phát ban, ngứa toàn thân hoặc khó thở.

Người tập gym hoặc dùng thực phẩm bổ sung nên chọn whey cho người dị ứng lactose hoặc mass cho người dị ứng lactose (loại whey isolate hoặc thủy phân), giúp hạn chế nguy cơ kích ứng.

III – Dấu hiệu dị ứng lactose

Biểu hiện của người dị ứng với lactose

Biểu hiện của dị ứng lactose thường xuất hiện sau khi uống sữa hoặc ăn các sản phẩm chứa lactose (như phô mai, bơ, kem, sữa chua…). Tùy mức độ dị ứng và cơ địa mỗi người, triệu chứng có thể khác nhau, từ rối loạn tiêu hóa nhẹ đến phản ứng dị ứng rõ rệt trên da.

1. Triệu chứng dị ứng lactose ở người lớn

Ở người lớn bị dị ứng lactose, dấu hiệu thường khởi phát trong vòng 30 phút đến vài giờ sau khi nạp sữa. Một số triệu chứng điển hình gồm:

– Đầy hơi, chướng bụng, khó tiêu: do lactose không được phân giải, gây lên men trong ruột.

– Đau bụng hoặc co thắt bụng: cảm giác quặn từng cơn, đặc biệt ở vùng dưới rốn.

– Buồn nôn hoặc nôn: khi lượng lactose trong sữa quá nhiều so với khả năng dung nạp.

– Tiêu chảy: là triệu chứng phổ biến nhất, phân thường loãng, sủi bọt, có mùi chua.

– Phát ban, ngứa, nổi mề đay: phản ứng miễn dịch toàn thân – dấu hiệu rõ của dị ứng với lactose thật sự, không chỉ là không dung nạp.

– Một số người còn cảm thấy mệt mỏi, nhức đầu nhẹ hoặc chóng mặt do rối loạn hấp thu.

– Ở trường hợp nặng, người bị dị ứng lactose có thể xuất hiện phù môi, sưng mắt hoặc khó thở, cần được theo dõi y tế ngay.

Trẻ có thể bị mẩn đỏ, nổi mề đay khi bị dị ứng lactose

2. Biểu hiện dị ứng lactose ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Dị ứng lactose ở trẻ sơ sinh thường dễ bị nhầm với rối loạn tiêu hóa do sữa, nhưng thực tế có một số đặc trưng riêng:

– Đi ngoài phân lỏng, nhiều bọt, mùi chua, hoặc tiêu chảy kéo dài.

– Bé quấy khóc, nôn trớ, bỏ bú, chướng bụng.

– Hăm quanh hậu môn, mẩn đỏ ở mặt hoặc người, da nổi mề đay.

– Sụt cân hoặc chậm tăng cân, do kém hấp thu dinh dưỡng từ sữa.

– Nếu trẻ bị dị ứng lactose trong sữa mẹ, nguyên nhân có thể do mẹ ăn quá nhiều sản phẩm từ sữa bò, làm tăng lượng lactose truyền sang con qua sữa mẹ.

Với trường hợp dùng sữa công thức, trẻ bị dị ứng với lactose có thể cần đổi sang sữa không chứa lactose hoặc sữa dành riêng cho trẻ dị ứng lactose, như Aptamil dị ứng lactose hoặc Nan dị ứng lactose.

IV – Dị ứng lactose và không dung nạp lactose giống nhau không?

Dị ứng lactose và không dung nạp lactose không giống nhau, dù hai khái niệm này thường bị nhầm lẫn. Dưới đây là cách phân biệt rõ ràng:

Biểu hiện của không dung nạp Lactose

V – Cách xử lý khi bị dị ứng với lactose

Khi gặp dị ứng lactose, điều quan trọng nhất là xác định đúng nguyên nhân và mức độ phản ứng, sau đó điều chỉnh chế độ ăn và lựa chọn sản phẩm phù hợp. Dưới đây là các bước xử lý an toàn, hiệu quả mà người bị dị ứng lactose nên thực hiện:

1. Ngừng ngay các sản phẩm chứa lactose

Ngay khi xuất hiện biểu hiện dị ứng lactose như tiêu chảy, buồn nôn, phát ban hay đau bụng sau khi uống sữa, bạn cần:

– Dừng uống sữa bò, sữa tươi, sữa đặc, phô mai mềm, bơ, kem, bánh có sữa…

– Tránh dùng thực phẩm có thành phần whey, casein, milk powder vì đây là nguồn lactose ẩn.

– Kiểm tra kỹ nhãn sản phẩm trước khi ăn, đặc biệt với người dị ứng lactose ở người lớn hoặc dị ứng lactose ở trẻ em, do lượng nhỏ lactose vẫn có thể gây phản ứng.

Người bị dị ứng lactose tuyệt đối không nên uống sữa thông thường

2. Thay thế bằng sữa và thực phẩm không chứa lactose

Người bị dị ứng lactose không nhất thiết phải loại bỏ toàn bộ sữa khỏi chế độ ăn. Bạn có thể chọn các loại sữa cho người dị ứng lactose hoặc sữa cho bé dị ứng lactose được xử lý loại bỏ đường lactose, chẳng hạn như:

– Sữa không chứa lactose (lactose-free milk).

– Sữa thực vật: sữa đậu nành, sữa gạo, sữa yến mạch, sữa hạnh nhân.

– Sữa thủy phân hoàn toàn (hydrolyzed milk) – dành cho trẻ bị dị ứng lactose trong sữa mẹ hoặc sữa công thức.

3. Dùng men lactase hoặc thuốc chống dị ứng lactose (nếu cần)

Với người không dung nạp lactose nhẹ, có thể bổ sung men lactase dạng viên hoặc giọt trước bữa ăn có sữa, giúp cơ thể tiêu hóa tốt hơn. Nếu xuất hiện ngứa, nổi mề đay, phát ban hoặc sưng môi, bác sĩ có thể chỉ định thuốc chống dị ứng lactose hoặc thuốc dị ứng lactose chứa kháng histamin (uống hoặc bôi).

Khi có phản ứng nặng như khó thở, sưng cổ họng, nên đến cơ sở y tế ngay để được xử lý kịp thời.

4. Làm dịu da và giảm kích ứng ngoài da

Khi dị ứng lactose gây mẩn ngứa, đỏ da hoặc phát ban, có thể:

– Bôi kem chứa chiết xuất rau má giúp làm dịu da, giảm viêm và phục hồi vùng tổn thương.

– Giữ vùng da khô thoáng, tránh gãi hay tiếp xúc với sữa, xà phòng chứa hương liệu mạnh.

Kem bôi chứa chiết xuất rau má được xem là lựa chọn an toàn, hiệu quả cho người bị dị ứng lactose nổi mẩn ngứa, đỏ

( Xem thêm: kem yoosun rau má dùng cho trẻ sơ sinh)

VI – Dị ứng lactose trong sữa – Những thắc mắc thường gặp 

1. Dị ứng lactose có khỏi hẳn được không?

Ở người lớn, dị ứng lactose thường không khỏi hoàn toàn, nhưng có thể kiểm soát dễ dàng bằng cách:

– Hạn chế sữa bò và thực phẩm chứa lactose.

– Sử dụng sữa cho người dị ứng lactose.

– Bổ sung men lactase khi cần uống sữa.

Ở trẻ nhỏ, đa số sẽ hết dị ứng lactose khi hệ tiêu hóa phát triển đầy đủ sau 1 – 3 năm.

2. Dị ứng lactose không ăn được gì?

Dưới đây là danh sách chi tiết những thực phẩm người dị ứng lactose không nên ăn:

3.1. Các loại sữa và chế phẩm từ sữa động vật

Đây là nhóm thực phẩm chứa nhiều lactose nhất, dễ gây phản ứng ở cả dị ứng lactose ở người lớn và dị ứng lactose ở trẻ em:

– Sữa bò, sữa dê, sữa tươi thanh trùng hoặc tiệt trùng.

– Sữa đặc, sữa bột, sữa nguyên kem.

– Phô mai mềm (cheese), váng sữa, bơ, kem tươi.

– Sữa chua thông thường (vẫn còn một lượng lactose nhất định).

Người dị ứng với lactose trong sữa nên chuyển sang dùng sữa không chứa lactose (lactose-free) hoặc sữa thực vật như sữa đậu nành, sữa hạnh nhân, sữa gạo.

3.2. Thực phẩm chế biến có chứa lactose ẩn

Rất nhiều sản phẩm đóng gói, đồ ăn nhanh hoặc bánh kẹo có thêm lactose như một dạng chất tạo vị, tạo độ sánh hoặc làm mềm thực phẩm. Nếu người dị ứng lactose không đọc kỹ nhãn, rất dễ “ăn nhầm” mà không biết.

Bánh ngọt là một trong những nguồn lactose ẩn phổ biến nhất, dễ khiến người bị dị ứng lactose gặp triệu chứng dù không hề uống sữa trực tiếp.

Các thực phẩm cần tránh gồm:

– Bánh ngọt, bánh quy, bánh mì sữa, pancake, muffin.

– Socola sữa, kẹo sữa, kem, pudding, bánh flan.

– Nước sốt kem, nước chấm salad có thành phần milk, whey, casein, lactose.

– Thực phẩm đóng hộp như súp kem, khoai nghiền ăn liền, ngũ cốc ăn sáng có sữa bột.

Một số loại thuốc viên hoặc thực phẩm bổ sung có tá dược lactose (nên hỏi bác sĩ trước khi dùng).

3.3. Đồ uống pha cùng sữa hoặc bột whey

– Cà phê sữa, trà sữa, ca cao sữa, sinh tố sữa tươi.

– Đồ uống dinh dưỡng hoặc protein shake thông thường có chứa whey concentrate.

– Với người tập gym bị dị ứng lactose, cần chọn whey cho người dị ứng lactose (loại whey isolate hoặc thủy phân, gần như không còn lactose).

3. 4. Một số thực phẩm “giả mặn” vẫn chứa lactose

– Ít ai biết rằng một số món mặn cũng có lactose ẩn, đặc biệt là:

– Xúc xích, jambon, thịt nguội, patê, bánh mì sandwich.

– Sốt mayonnaise, nước chấm trắng, món hầm có kem hoặc bơ sữa.

3. Dị ứng lactose và dị ứng đạm bò có giống nhau không?

Hai tình trạng này không giống nhau, bởi chúng xuất phát từ nguyên nhân hoàn toàn khác nhau và cách xử lý cũng khác.Rất nhiều người – đặc biệt là các bậc cha mẹ có con nhỏ – thường nhầm lẫn giữa dị ứng lactose và dị ứng đạm sữa bò.

4. Xét nghiệm dị ứng lactose bằng phương pháp nào? 

Xét nghiệm dị ứng lactose có thể thực hiện bằng test hơi thở hydrogen, xét nghiệm máu, test da hoặc theo dõi loại trừ.

VII – Phòng tránh dị ứng với lactose hiệu quả 

1. Đọc kỹ thành phần và nhận biết “lactose ẩn”

Rất nhiều người bị dị ứng lactose tưởng rằng chỉ cần tránh sữa bò là đủ, nhưng thực tế lactose còn xuất hiện “ẩn” trong nhiều thực phẩm chế biến sẵn. Vì vậy, khi chọn mua sản phẩm, hãy:

– Kiểm tra nhãn dinh dưỡng thật kỹ, tránh các thành phần như milk, milk solids, whey, casein, lactose, dairy powder…

– Hạn chế bánh, socola, kẹo sữa, ngũ cốc ăn sáng, nước sốt kem, pudding, bánh mì mềm, bơ thực vật… vì chúng thường có thêm lactose.

– Ưu tiên chọn sản phẩm có dòng chữ “Lactose-free” hoặc “Suitable for lactose-intolerant”.

Đây là bước quan trọng nhất trong việc phòng tránh dị ứng lactose lâu dài.

2. Lưu ý với người tập gym hoặc thường dùng thực phẩm bổ sung

Các sản phẩm whey protein, mass gainer, sữa tăng cơ thường chứa lactose. Người dị ứng lactose nên lựa chọn kỹ:

– Dùng whey isolate hoặc hydrolyzed whey, đây là hai dạng whey cho người dị ứng lactose, đã được loại bỏ gần như hoàn toàn đường lactose.

– Tránh whey concentrate, vì loại này chứa lactose cao và dễ gây đầy bụng, tiêu chảy.

Nếu cần bổ sung năng lượng, có thể thay bằng sữa hạt, sữa yến mạch hoặc protein thực vật (plant protein).

3. Sử dụng men lactase hỗ trợ tiêu hoá lactose

Người có không dung nạp lactose mức độ nhẹ hoặc nhạy cảm lactose có thể uống men lactase trước khi ăn sản phẩm chứa sữa. Men lactase có tác dụng:

– Giúp phân giải lactose thành đường đơn, dễ hấp thu.

– Giảm cảm giác đầy hơi, chướng bụng, tiêu chảy sau khi uống sữa.

Loại men này đặc biệt hữu ích với người lớn bị dị ứng lactose nhẹ, giúp họ có thể vẫn thưởng thức sữa mà không gặp khó chịu. Tuy nhiên, không nên lạm dụng – chỉ dùng khi thực sự cần thiết hoặc theo tư vấn dược sĩ.

Sử dụng men lactase giúp cơ thể tiêu hoá được sữa mà không gây ra các triệu chứng đầy hơi, tiêu chảy hay buồn nôn.

4. Phòng tránh dị ứng lactose ở mẹ và bé

Với phụ nữ cho con bú hoặc trẻ nhỏ bị dị ứng lactose, cần đặc biệt chú ý chế độ ăn:

– Nếu trẻ bị dị ứng lactose trong sữa mẹ, mẹ nên hạn chế các sản phẩm từ sữa bò, phô mai, kem, bơ, bánh sữa trong khẩu phần. Khi lượng lactose trong sữa mẹ giảm, bé sẽ bú tốt và ít bị quấy khóc hơn.

– Nếu bé uống sữa công thức, hãy đổi sang sữa dành riêng cho trẻ dị ứng lactose

Mẹ có thể tham khảo thêm men lactase dạng giọt nhỏ vào sữa để giúp bé tiêu hóa tốt hơn (theo hướng dẫn bác sĩ nhi).

5. Duy trì chế độ ăn cân bằng cho người dị ứng lactose

– Bổ sung canxi và vitamin D từ nguồn thực vật như rau xanh, hạt mè, hạnh nhân, đậu phụ, cá hồi.

– Ăn sữa chua không chứa lactose hoặc sữa chua thực vật nếu cơ thể dung nạp được.

– Uống đủ nước, ăn nhiều rau xanh và hoa quả tươi giúp làm dịu ruột, cải thiện hấp thu.

6. Theo dõi phản ứng cơ thể định kỳ

Nếu các biểu hiện dị ứng lactose (đầy hơi, ngứa, tiêu chảy, mẩn đỏ) quay lại, nên ngừng hoàn toàn thực phẩm nghi chứa lactose ít nhất 2 – 3 tuần rồi theo dõi.

Trong trường hợp dị ứng lactose ở trẻ em không cải thiện, cần làm xét nghiệm dị ứng lactose hoặc test hơi thở hydrogen để được chẩn đoán chính xác.

Dị ứng lactose là vấn đề thường gặp ở cả người lớn lẫn trẻ nhỏ, đặc biệt phổ biến trong cộng đồng châu Á. Việc nhận biết sớm nguyên nhân và triệu chứng, đồng thời chọn loại sữa phù hợp cho người dị ứng lactose, sẽ giúp bạn hạn chế rối loạn tiêu hóa, bảo vệ sức khỏe và duy trì chế độ dinh dưỡng cân bằng mỗi ngày.

Tham khảo thêm:

• Nguyên nhân trẻ dị ứng với sữa mẹ
• Dấu hiệu bé dị ứng sữa công thức

Tài liệu tham khảo:

1. Lactose Intolerance: Symptoms, Diagnosis, and Treatment

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/7317-lactose-intolerance

2. Lactose Intolerance: Symptoms & Causes

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/lactose-intolerance/symptoms-causes/syc-20374232

3. Lactose Intolerance

https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/lactose-intolerance

Kem bôi da Yoosun Rau má

• Làm thơm và dưỡng da, giúp da mềm mịn
• Góp phần ngăn ngừa các tác nhân gây mụn, rôm sảy, mẩn ngứa, hăm da
• Làm mát dịu da
• Làm mờ các vết sẹo, vết thâm do mụn

Gel tắm gội thảo dược Yoosun Rau má

Làm sạch nhẹ nhàng. Giúp làm mát, dịu da, góp phần ngăn ngừa mẩn ngứa, giảm mẩn đỏ.

Sữa dưỡng ẩm cho bé Yoosun Rau má

• Dưỡng ẩm, làm mềm da, mát da
• Giúp giảm ngứa do khô da

Dầu massage cho bé Yoosun Rau má

• Làm mềm, mượt da, hỗ trợ cho việc mát - xa cho bé
• Tạo lớp màng giữ ẩm trên da bé, tăng cường hàng rào bảo vệ da
• Giúp làm mát, dịu da, dùng cho các vết hăm tã, vùng cứt trâu của trẻ

CÔNG TY TNHH ĐẠI BẮC
Địa chỉ: Số 11, đường Công Nghiệp 4, Khu Công Nghiệp Sài Đồng B, Phường Long Biên, Tp. Hà Nội
Nhà máy sản xuất: Đường D1, KCN Yên Mỹ II, xã Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên