Bị dị ứng ánh nắng mặt trời: Biểu hiện, xử lý và phòng ngừa

Không phải ai ra nắng cũng chỉ đơn giản là đen da hay cháy nắng. Với nhiều người, chỉ cần đi ngoài trời một lúc là da bị dị ứng nắng. Đây không chỉ là chuyện khó chịu nhất thời mà còn có thể là bệnh dị ứng ánh nắng mặt trời – một dạng rối loạn miễn dịch của da. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ dị ứng nắng là gì

I – Tìm hiểu về ánh nắng mặt trời

Ánh nắng mặt trời hay còn gọi là nắng, là bức xạ điện từ phát ra từ Mặt Trời. Khi đến Trái Đất, ánh nắng được lọc qua bầu khí quyển và hiển nhiên là ánh sáng ban ngày. Thành phần của ánh nắng mặt trời bao gồm:

– Tia hồng ngoại (IR): Có bước sóng dài, tạo ra cảm giác nhiệt (nóng).

– Ánh sáng khả kiến (Visible light): Là phần ánh sáng chúng ta có thể nhìn thấy được (tạo ra màu sắc).

– Tia cực tím (UV – Ultraviolet): Có bước sóng ngắn hơn ánh sáng khả kiến và không thể nhìn thấy bằng mắt thường. Đây là thành phần gây ra nhiều tác động nhất đến sức khỏe và làn da.

1. Các loại tia cực tím (UV)

Tia cực tím (UV) là thành phần cần được quan tâm nhất trong ánh nắng mặt trời, được chia thành 3 loại dựa trên bước sóng:

– UVA: Xâm nhập sâu vào da (hạ bì), gây lão hóa sớm (nếp nhăn, nám, tàn nhang), giảm độ đàn hồi da. Luôn hiện diện, xuyên qua mây, kính.

– UVB: Tác động chủ yếu lên lớp biểu bì, gây cháy nắng, sạm da, phồng rộp da, và cần thiết cho quá trình tổng hợp Vitamin D. Cường độ cao nhất từ khoảng 10h sáng đến 2h chiều.

– UVC: Là loại nguy hại nhất nhưng không ảnh hưởng đến da và mắt người trên mặt đất (trừ các nguồn nhân tạo như đèn diệt khuẩn).

Ánh nắng mặt trời vừa mang lại sự sống vừa có thể gây hại cho sức khỏe

2. Lợi ích và tác hại của ánh nắng

Ánh nắng mặt trời mang lại cả lợi ích và tác hại đối với sự sống và sức khỏe con người:

2.1. Lợi ích:

– Tổng hợp Vitamin D: Tia UVB kích thích da sản xuất Vitamin D, rất quan trọng cho việc hấp thu canxi, giúp xương chắc khỏe, phòng ngừa loãng xương và còi xương.

– Cải thiện tâm trạng và giấc ngủ: Ánh sáng mặt trời giúp cơ thể sản xuất Serotonin (hormone hạnh phúc), đồng thời điều chỉnh nhịp sinh học, giúp bạn ngủ ngon hơn.

– Tăng cường miễn dịch: Giúp tế bào T (tế bào miễn dịch) phản ứng tốt hơn.

– Yếu tố chính của Quang hợp: Cung cấp năng lượng cho thực vật để tạo ra thức ăn và oxy.

2.2. Tác hại

Tác hại chủ yếu đến từ việc tiếp xúc quá lâu và không được bảo vệ với tia UVA và UVB:

– Lão hóa sớm: Tia UVA phá hủy collagen, gây nếp nhăn, chảy xệ, nám, sạm da.

– Cháy nắng, sạm da: Do tác động của tia UVB.

– Ung thư da: Tiếp xúc lâu dài và thường xuyên với tia UV làm tổn thương ADN của tế bào da.

– Tổn thương mắt: Tiếp xúc lâu với tia UV có thể làm hỏng võng mạc, tăng nguy cơ đục thủy tinh thể và thoái hóa điểm vàng.

II – Dị ứng nắng là gì?

Dị ứng nắng (hay dị ứng ánh nắng mặt trời) là tình trạng da xuất hiện mẩn đỏ, ngứa, châm chích hoặc sưng rát ngay sau khi tiếp xúc ánh nắng. Đây không phải là cháy nắng thông thường mà là một phản ứng quá mẫn của hệ miễn dịch trên da, thường được xếp vào nhóm viêm da dị ứng nắng hoặc bệnh dị ứng ánh nắng mặt trời.

III – Tại sao bị dị ứng ánh nắng mặt trời?

Có nhiều lý do khiến một số người dị ứng với ánh nắng mặt trời:

1. Tia UVA/UVB gây kích hoạt miễn dịch mạnh hơn người bình thường

Ở những người có cơ địa nhạy cảm, mỗi lần da tiếp xúc ánh sáng mặt trời đều dễ kích hoạt phản ứng quá mức. Tia UVA thâm nhập sâu vào trung bì, phá vỡ collagen và “đánh thức” các tế bào miễn dịch.

Trong khi đó, tia UVB tác động trực tiếp lên bề mặt da, gây đỏ rát và viêm. Sự kết hợp của hai loại tia này khiến da rất dễ rơi vào tình trạng dị ứng với ánh nắng mặt trời, đặc biệt là khi nắng gắt hoặc phơi nắng lâu.

Đây là lý do phổ biến nhất khiến bạn chỉ cần ra nắng bị dị ứng ngay cả khi phơi nắng trong thời gian ngắn.

2. Hàng rào bảo vệ da yếu khiến da dễ tổn thương

Nếu hàng rào bảo vệ da yếu, chẳng hạn da quá khô, dễ bong tróc hoặc có sẵn các bệnh da liễu như viêm da cơ địa, viêm da tiếp xúc hay cơ địa da nhạy cảm bẩm sinh — thì khả năng chịu nắng sẽ giảm đáng kể. Ở nhóm này, chỉ cần tiếp xúc ánh sáng trong thời gian ngắn là da bị dị ứng nắng.

Những người có da yếu dễ rơi vào tình trạng dị ứng nắng mỗi khi tiếp xúc ánh sáng mặt trời

3. Mỹ phẩm, thuốc uống gây nhạy cảm ánh sáng (photosensitivity)

Một trong những lý do khiến nhiều người đột nhiên dị ứng nắng dù trước đó hoàn toàn không gặp vấn đề là do da trở nên nhạy cảm ánh sáng. Điều này xảy ra khi trên da tồn tại các hoạt chất có khả năng phản ứng mạnh với tia UV.

Các sản phẩm quen thuộc như thuốc kháng sinh (tetracycline, quinolone), thuốc trị mụn, thuốc lợi tiểu, hay những thành phần chăm sóc da như retinol, AHA, BHA, thậm chí cả nước hoa và tinh dầu… đều có thể khiến da “bắt nắng” hơn bình thường.

4. Nhiệt độ cao 

Khi thời tiết trở nên quá oi bức, đặc biệt vào buổi trưa, ánh nắng mạnh kết hợp với nhiệt độ cao khiến da bị giãn mạch, tiết nhiều mồ hôi và rối loạn điều hòa bề mặt. Chính sự quá tải này khiến da dễ xuất hiện các mảng mẩn đỏ, ngứa rát và châm chích khó chịu.

Những phản ứng này tạo thành tình trạng dị ứng nắng nóng, một dạng dị ứng nắng khá phổ biến ở người có cơ địa nhạy cảm hoặc thường xuyên hoạt động ngoài trời.

5. Cơ địa dị ứng bẩm sinh hoặc hệ miễn dịch quá nhạy

Ở những người có cơ địa dễ dị ứng, chẳng hạn thường xuyên bị dị ứng thời tiết, dị ứng thực phẩm hoặc đang mắc mề đay mãn tính, hệ miễn dịch của da luôn trong trạng thái nhạy cảm hơn bình thường. Khi tiếp xúc ánh nắng, phản ứng viêm trên da diễn ra mạnh và nhanh, khiến họ rất dễ ra nắng bị dị ứng.

Vì vậy, không ít người chia sẻ là chỉ cần tiếp xúc ánh nắng một chút là da lập tức phản ứng. Đây chính là đặc trưng của nhóm cơ địa nhạy sáng, dễ gặp các biểu hiện dị ứng nắng mỗi khi tiếp xúc tia UV.

6. Tích tụ ánh sáng (Photoallergy)

Không phải lúc nào phản ứng dị ứng cũng xuất hiện ngay sau khi tiếp xúc ánh nắng. Ở một số người, các tổn thương trên da diễn ra từ từ và âm thầm hơn: sau nhiều lần phơi nắng, da bắt đầu suy yếu, hàng rào bảo vệ mỏng đi và trở nên nhạy cảm rõ rệt với tia UV.

Khi đó, chỉ cần gặp ánh nắng nhẹ cũng đủ khiến da xuất hiện dấu hiệu dị ứng nắng, đỏ rát và ngứa như thể “nắng chỉ chạm nhẹ cũng phản ứng”. Đây là dạng dị ứng tích lũy, thường khó nhận ra ở giai đoạn đầu nhưng lại dễ tái phát nếu không bảo vệ da đúng cách.

IV – Dấu hiệu dị ứng nắng

Khi da tiếp xúc với ánh sáng mặt trời, người bị dị ứng nắng (hay dị ứng ánh nắng, dị ứng ánh nắng mặt trời, dị ứng với ánh nắng mặt trời) sẽ xuất hiện các dấu hiệu đặc trưng sau. Những biểu hiện này thường xuất hiện rất nhanh — chỉ vài phút sau khi ra nắng bị dị ứng hoặc đi nắng bị dị ứng.

1. Mẩn đỏ và cảm giác nóng rát

Đây là triệu chứng thường gặp nhất khi da bị dị ứng nắng:

– Vùng da tiếp xúc nắng đỏ rực

– Cảm giác nóng rát, châm chích

– Da nhạy cảm hơn khi chạm vào

Da bị mẩn đỏ khi bị dị ứng với ánh nắng

2. Ngứa nhiều, kích ứng tăng dần

Ngứa là dấu hiệu đặc trưng của da dị ứng nắng và da bị dị ứng ánh nắng:

– Ngứa từ nhẹ đến dữ dội

– Gãi vào càng đỏ, càng lan rộng

– Có thể kéo dài nhiều giờ sau khi hết nắng

Đây là biểu hiện điển hình của viêm da dị ứng nắng.

3. Nổi sẩn phù, mề đay hoặc mụn nước nhỏ

Nhiều người chỉ cần phơi nắng vài phút là nổi:

– Sẩn nhỏ li ti

– Mề đay phù nề

– Mụn nước nhỏ rải rác

Trường hợp nặng hơn có thể tạo thành mảng sẩn phù rộng, thường gặp ở người có cơ địa dị ứng với nắng hoặc đang dùng thuốc/mỹ phẩm dễ gây nhạy sáng.

4. Da nóng, căng, khó chịu như bị bỏng nhẹ

Khi da dị ứng ánh nắng mặt trời, bề mặt da thường:

– Căng tức

– Hơi sưng

– Có cảm giác bỏng rát kéo dài

Đây là phản ứng viêm đặc trưng trong bệnh dị ứng ánh nắng mặt trời.

5. Sưng phù, đỏ rát mạnh: dấu hiệu của bị dị ứng nặng

Nếu phản ứng quá mạnh, da có thể:

– Sưng nhiều

– Đỏ đậm

– Nổi bóng nước

– Đau rát rõ rệt

Đây là biểu hiện của bị dị ứng nặng, cần được theo dõi kỹ. Ở trẻ nhỏ, phản ứng này dễ gặp hơn, tạo thành dị ứng nặng ở trẻ em mỗi khi ra nắng.

6. Tổn thương xuất hiện ở vùng da hở

Biểu hiện thường tập trung tại mặt, cổ. vai, cánh tay, mu bàn tay. Những nơi tiếp xúc trực tiếp ánh sáng nên da bị dị ứng với ánh nắng rất rõ rệt.

V – Cách xử lý khi bị dị ứng nắng

Khi da bắt đầu đỏ rát, ngứa hoặc nổi mẩn sau khi tiếp xúc ánh sáng, bạn cần xử lý đúng để giảm nhanh triệu chứng dị ứng ánh nắng mặt trời và ngăn lan rộng.

1. Ngừng phơi nắng ngay lập tức

Khi thấy mình ra nắng bị dị ứng hoặc đi nắng bị dị ứng, hãy:

– Di chuyển vào bóng râm

– Tránh ánh nắng trực tiếp trong vài giờ

– Không tiếp xúc lại tia UV cho đến khi da dịu hơn

Điều này giúp hạn chế tình trạng da bị dị ứng nắng trở nên nghiêm trọng hơn.

2. Làm dịu da ngay khi da bị dị ứng nắng

Khi nhận thấy da bị dị ứng nắng, da dị ứng nắng hoặc vùng tiếp xúc bắt đầu đỏ rát, hãy:

– Di chuyển ngay vào bóng râm, tránh ánh nắng trực tiếp.

– Dùng khăn mềm thấm nước mát, chườm nhẹ lên da 5–10 phút.

– Không dùng đá chườm trực tiếp lên da vì dễ gây bỏng lạnh và làm kích ứng mạnh hơn.

– Tránh dùng nước nóng, xà phòng hoặc kỳ cọ vì sẽ làm da bị dị ứng ánh nắng nặng hơn.

Việc hạ nhiệt sớm giúp giảm cảm giác nóng rát, giảm sưng nề và hạn chế lan rộng tình trạng dị ứng ánh nắng mặt trời.

3. Dùng sản phẩm làm dịu, phục hồi da

Đây là bước rất quan trọng để cải thiện nhanh tình trạng dị ứng ánh nắng, đặc biệt ở người có cơ địa nhạy cảm. Sau khi da được làm mát, hãy chọn những sản phẩm chuyên dụng giúp giảm kích ứng và phục hồi da như kem bôi chứa chiết xuất rau má (Centella Asiatica Extract)

Kem bôi chứa chiết xuất rau má mang lại nhiều lợi ích cho người dễ dị ứng ánh nắng mặt trời.

( Xem thêm những sản phẩm chứa chiết xuất rau má: Bộ Yoosun Rau má )

Đây là lựa chọn rất tốt cho da đang bị dị ứng nắng mẩn đỏ nhờ các tác dụng:

– Giảm đỏ, giảm ngứa, làm dịu vùng da kích ứng

– Hỗ trợ phục hồi hàng rào bảo vệ da vốn bị tổn thương bởi tia UV

– Giảm nguy cơ để lại vệt thâm sau dị ứng nắng

– Phù hợp cho cả da nhạy cảm, da trẻ nhỏ

Chiết xuất rau má nổi tiếng với khả năng kháng viêm, làm dịu, tái tạo mô da, nên được ưu tiên trong giai đoạn đầu khi da bị dị ứng ánh nắng mặt trời.

4. Thuốc bôi dị ứng nắng (khi triệu chứng mạnh)

Trong trường hợp dị ứng ánh nắng mặt trời nặng, bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc như:

– Thuốc bôi chống viêm nhẹ

– Thuốc kháng histamin bôi hoặc uống

– Không nên tự ý dùng corticosteroid mạnh trên mặt vì có thể làm mỏng da.

Lưu ý:

– Không gãi, không chà xát vùng dị ứng

– Uống nhiều nước, giúp da hạ nhiệt từ bên trong

Bạn nên đến chuyên khoa da liễu nếu:

– Vùng da bị dị ứng nắng sưng nhiều, nổi bóng nước

– Có dấu hiệu bị dị ứng nặng như sưng mặt, mí mắt, khó thở

– Trẻ nhỏ có biểu hiện dị ứng nặng ở trẻ em sau khi tiếp xúc nắng

– Tình trạng tái phát thường xuyên (gặp ở người có cơ địa dị ứng với nắng)

VI – Phòng ngừa dị ứng ánh nắng mặt trời

Để hạn chế tình trạng dị ứng ánh nắng, đặc biệt ở người có cơ địa nhạy sáng, bạn cần kết hợp nhiều biện pháp bảo vệ da ngay từ trước khi ra ngoài trời. Việc phòng ngừa đúng cách sẽ giúp giảm nguy cơ da bị dị ứng nắng, tránh tái phát liên tục mỗi lần ra nắng bị dị ứng hoặc đi nắng bị dị ứng.

1. Hạn chế tiếp xúc với ánh nắng 

– Chọn thời điểm ra ngoài: Hạn chế tối đa thời gian ở ngoài trời trong khoảng thời gian có cường độ tia UV cao nhất, thường là từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều.

– Tìm bóng râm: Luôn ưu tiên đi dưới bóng râm, cây cối, hoặc sử dụng dù/ô.

– Sử dụng dụng cụ che chắn:

+ Quần áo: Mặc quần áo dài tay, dài chân, chọn chất liệu dày dặn hoặc có in nhãn chống tia UV (UPF). Màu tối (như đen, xanh navy) hấp thụ tia UV tốt hơn màu sáng.

+ Mũ: Đội mũ rộng vành (vành ít nhất 7-10 cm) để che chắn mặt, cổ và tai.

+ Kính râm: Đeo kính râm có khả năng chống được cả UVA và UVB để bảo vệ mắt và vùng da quanh mắt.

2. Sử dụng kem chống nắng đúng cách

Kem chống nắng là “bức tường” bảo vệ da thiết yếu:

– Chỉ số chống nắng: Chọn kem chống nắng có chỉ số SPF từ 30 trở lên và có phổ bảo vệ rộng (Broad Spectrum), tức là chống được cả tia UVA và UVB.

– Loại kem chống nắng: Kem chống nắng vật lý (chứa Zinc Oxide và/hoặc Titanium Dioxide) thường được ưu tiên cho da nhạy cảm hoặc da dễ dị ứng vì chúng ít gây kích ứng hơn kem hóa học.

Kem chống nắng là “tấm khiên” quan trọng nhất giúp bảo vệ da khỏi tác hại của tia UV và giảm nguy cơ dị ứng nắng

3. Kiểm soát các yếu tố tăng nhạy cảm ánh sáng

– Kiểm tra thuốc: Tham khảo ý kiến bác sĩ về các loại thuốc bạn đang dùng. Một số thuốc (như kháng sinh Tetracycline, thuốc lợi tiểu Thiazide, thuốc điều trị mụn chứa Retinoid) có thể làm da mẫn cảm quang hóa (tăng nhạy cảm với ánh sáng). Nếu cần dùng thuốc, hãy tăng cường bảo vệ da.

– Tránh hóa chất: Tránh sử dụng nước hoa, mỹ phẩm chứa cồn, chất tạo mùi/hương liệu, hoặc một số loại tinh dầu (như cam quýt) trên da trước khi ra nắng, vì chúng có thể gây phản ứng dị ứng hoặc độc tính khi tiếp xúc với ánh sáng.

4. Điều chỉnh lối sống

– Tăng cường dưỡng chất bảo vệ da: Mặc dù không thể thay thế việc tránh nắng, một số chất chống oxy hóa được nghiên cứu có thể hỗ trợ sức khỏe da, ví dụ như: Vitamin C và E, Beta-carotene, Polypodium Leucotomos (PL) extract (chiết xuất từ dương xỉ)

– Giữ ẩm cho da: Sử dụng kem dưỡng ẩm lành tính, không chứa hương liệu để duy trì hàng rào bảo vệ da khỏe mạnh.

Tham khảo thêm:

• Dị ứng gluten là bệnh gì? Nguyên nhân, dấu hiệu, điều trị
• Dị ứng gió là gì

Tài liệu tham khảo:

1. Photosensitivity

https://dermnetnz.org/topics/photosensitivity

2. Photocontact dermatitis

https://dermnetnz.org/topics/photocontact-dermatitis

3. Polymorphic light eruption

https://www.bad.org.uk/pils/polymorphic-light-eruption

Kem bôi da Yoosun Rau má

• Làm thơm và dưỡng da, giúp da mềm mịn
• Góp phần ngăn ngừa các tác nhân gây mụn, rôm sảy, mẩn ngứa, hăm da
• Làm mát dịu da
• Làm mờ các vết sẹo, vết thâm do mụn

Gel tắm gội thảo dược Yoosun Rau má

Làm sạch nhẹ nhàng. Giúp làm mát, dịu da, góp phần ngăn ngừa mẩn ngứa, giảm mẩn đỏ.

Sữa dưỡng ẩm cho bé Yoosun Rau má

• Dưỡng ẩm, làm mềm da, mát da
• Giúp giảm ngứa do khô da

Dầu massage cho bé Yoosun Rau má

• Làm mềm, mượt da, hỗ trợ cho việc mát - xa cho bé
• Tạo lớp màng giữ ẩm trên da bé, tăng cường hàng rào bảo vệ da
• Giúp làm mát, dịu da, dùng cho các vết hăm tã, vùng cứt trâu của trẻ

CÔNG TY TNHH ĐẠI BẮC
Địa chỉ: Số 11, đường Công Nghiệp 4, Khu Công Nghiệp Sài Đồng B, Phường Long Biên, Tp. Hà Nội
Nhà máy sản xuất: Đường D1, KCN Yên Mỹ II, xã Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên