Bị ong tò vò đốt có độc không? Cách xử lý khi bị tò vò cắn

Tò vò là loại côn trùng giúp tiêu diệt các loại côn trùng gây hại cho hoa màu. Tuy nhiên, chúng cũng có thể gây hại cho con người. Ví dụ, bị tò vò đốt rất nguy hiểm, khi nọc độc của tò vò tích tụ quá nhiều trong cơ thể sẽ dẫn đến suy đa tạng, đe dọa tính mạng.

I – Tò vò là con gì?

Tò vò không phải là ong hoặc kiến mặc dù chúng là côn trùng thuộc bộ Hymenoptera và phân bộ Apocrita. Các loại côn trùng gây hại cho hoa màu đều sẽ có một loại tò vò ăn nó hoặc sống ký sinh trong nó.

Ở nước ta, tò vò xuất hiện ở nhiều địa phương nên rất quen thuộc với người dân. Một số đặc điểm của tò vò là:

– Ở chức năng săn giết các loài côn trùng khác: Loài tò vò rất quan trọng trong việc kiểm soát tự nhiên trong môi sinh. Tò vò ký sinh được sử dụng ngày càng nhiều trong việc kiểm soát các loài sâu bọ gây thiệt hại cho nhà nông vì chúng săn giết các loài côn trùng có hại mà không ảnh hưởng đến hoa màu.

– Đặc điểm sinh sản của tò vò rất đặc biệt: Đa số các loài tò vò (hơn 100.000 loài) thuộc loài “ký sinh” (parasitoid). Tò vò dùng ovipositor (ống đẻ trứng) đặt trứng trực tiếp vào cơ thể của con mồi, khi trứng nở thì thế hệ con có sẵn thức ăn để sinh trưởng.

Hình ảnh con tò vò và tổ của chúng.

– Cách làm tổ: Con tò vò thường lấy đất sét và đất bùn về xây tổ. Vị trí loại côn trùng này hay làm tổ là ở cánh cửa, trên xà ngang. Sau khi xây đắp tổ xong, tò vò sẽ bắt sâu, nhện, côn trùng nhỏ bỏ vào đó làm thức ăn dự trữ, sau đó đẻ trứng, nuôi ấu trùng.

– Hình dạng: Tò vò có hình dạng dễ bị nhầm lẫn với con ong. Chúng thường làm tổ ở những nơi yên tĩnh.

– Có thể chích đốt: Tò vò được biết đến nhiều thuộc nhóm Aculeata, tức là một phân ngành của Apocrita. Nhóm này có thể dùng ovipositor làm ngòi đốt chích nọc độc.

II – Tại sao bị tò vò đốt?

Không phải ngẫu nhiên mà tò vò đốt người. Con tò vò đốt người chủ yếu là do chúng nghĩ mình bị tấn công hoặc phá hại tổ. Vì thế, dễ hiểu vì sao khi con người đến gần hoặc chọc phá tổ tò vò sẽ bị đốt.

1. Nguyên nhân thông thường

Thông thường, con tò vò chỉ đốt người hoặc động vật khi chúng cảm thấy bị đe dọa. Chúng cũng sẽ chích đốt nếu tin rằng tổ hoặc tổ của chúng đang bị tấn công hoặc bị đe dọa.

Nếu bạn nghi ngờ có tò vò xâm nhập hoặc nhìn thấy tổ tò vò, đừng cố gắng tự mình loại bỏ nó. Hãy liên hệ với dịch vụ kiểm soát sinh vật gây hại chuyên nghiệp để loại bỏ nó một cách an toàn.

2. Các yếu tố rủi ro

Thực vật và cây cối cũng như thảm thực vật dày đặc khác có thể là nơi ẩn náu cho con tò vò. Nếu gần nhà có nhiều cây có hoa, bạn có nhiều khả năng gặp phải ong tò vò và bị đốt.

Tương tự như vậy, nếu bạn làm việc ngoài trời hoặc làm việc đặc biệt với thực vật, bạn sẽ có nguy cơ bị tò vò cắn cao hơn.

Thông thường, con tò vò chỉ đốt người hoặc động vật khi chúng cảm thấy bị đe dọa.

Dùng nước hoa, nước hoa, keo xịt tóc và các loại nước hoa khác cũng có thể khiến bạn có nguy cơ bị tò vò đốt vì những sản phẩm này được coi là chất kích thích khứu giác (hoặc mùi hấp dẫn) đối với tò vò và có thể thu hút chúng đến gần bạn.

III – Triệu chứng nhận biết bị tò vò đốt

Một số người chỉ bị đau và sưng tấy khi bị tò vò đốt. Nhưng một số người có thể bị dị ứng với các triệu chứng nghiêm trọng như sưng môi, mắt và lưỡi; phát ban, khó thở, tức ngực, chóng mặt…

1. Triệu chứng thông thường

Ngay sau khi bị tò vò cắn, bạn có thể cảm thấy:

– Đau nhói, dữ dội ở vị trí vết đốt.

– Ngay sau đó, vùng da đó có thể bị mẩn đỏ, ngứa và có thể sưng tấy.

Người bị tò vò đốt có cảm giác đau nhói, dữ dội kèm sưng tấy ở vị trí vết đốt.

– Vị trí vết đốt có thể tiếp tục nhạy cảm khi chạm vào ngay cả sau một vài ngày.

– Nếu bạn đã bị đốt trước đó, hệ thống miễn dịch của bạn có thể tạo ra phản ứng mạnh hơn, điều này có thể dẫn đến sưng tấy dữ dội hơn xung quanh vết đốt hoặc khắp cơ thể nơi bị đốt.
Sốt hoặc ớn lạnh.

2. Triệu chứng của phản ứng dị ứng

Nếu bị dị ứng với vết đốt của tò vò, bạn có thể gặp phản ứng dị ứng bất thường. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của dị ứng, điều này có thể biểu hiện dưới dạng một số triệu chứng bao gồm:

– Sưng quanh môi, mắt, lưỡi và cổ họng.

– Phát ban nhanh chóng.

– Khó thở hoặc thở khò khè.

– Tức ngực.

– Chóng mặt nghiêm trọng hoặc ngất xỉu.

– Hắt hơi hoặc ho dai dẳng.

– Giọng khàn.

– Khó nuốt hoặc thắt cổ họng.

– Dấu hiệu sốc: da nhợt nhạt, mạch nhanh và ngất xỉu.

– Đau bụng.

– Mất ý thức.

Một số người đặc biệt nhạy cảm và có thể phát triển phản ứng dị ứng nghiêm trọng gọi là sốc phản vệ. Hãy gọi cấp cứu ngay lập tức nếu có các triệu chứng phản ứng dị ứng nghiêm trọng hoặc sốc phản vệ ở trên.

Nếu bị đốt ở vùng miệng hoặc cổ, bạn cũng nên tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức vì sưng tấy ở những vùng đó có thể đe dọa đến tính mạng.

IV – Ong tò vò đốt có độc không? Có sao không?

Tò vò cắn có đáng sợ không? Bị tò vò đốt là một trong những tai nạn nguy hiểm và nghiêm trọng, cần được cấp cứu ngay. Để lâu có thể dẫn đến nhiễm độc nặng và cần rất nhiều thời gian để điều trị.

Thậm chí, khi nọc độc của tò vò tích tụ quá nhiều trong cơ thể còn dẫn đến suy đa tạng, đe dọa tính mạng của con người.

Ngoài nhiễm độc, khi bị tò vò đốt người bệnh còn bị sốt. Mức độ sốt phụ thuộc vào một số yếu tố như loại tò vò đốt, vị trí bị đốt, số lượng nốt tò vò đốt…

Số lượng nốt đốt càng nhiều ở các vị trí như đầu, mặt, cổ… thì mức độ nguy hiểm càng lớn.

Dù bị đốt một – hai nốt nhưng người bệnh cũng không nên chủ quan. Cần theo dõi sát sao các triệu chứng hoặc đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế để cấp cứu sớm.

Nọc độc của tò vò tích tụ quá nhiều trong cơ thể có thể dẫn đến suy đa tạng, đe dọa tính mạng của con người.

V – Vết đốt của tò vò được chẩn đoán như thế nào?

Bác sĩ thăm khám lâm sàng qua triệu chứng, kiểm tra vết cắn, người bệnh mô tả về loại côn trùng đã đốt cho bác sĩ để có những chẩn đoán bước đầu.

Trong trường hợp người bệnh không chắc chắn mình bị côn trùng nào đốt, thì các xét nghiệm da và xét nghiệm máu mà các chuyên gia về dị ứng có thể sử dụng để xác định loại côn trùng nào đốt, có phải tò vò không.

1. Xét nghiệm máu

Cho phép bác sĩ xem xét loại protein chính xác trong chất gây dị ứng có thể gây ra phản ứng dị ứng của người bệnh. Điều này có thể giúp bác sĩ xác định loại côn trùng đốt có phải tò vò không.

Xét nghiệm máu có thể giúp bác sĩ xác định loại côn trùng đốt có phải tò vò không.

2. Xét nghiệm chích da

Bác sĩ cũng có thể sử dụng xét nghiệm chích da để xác định xem bạn có bị dị ứng với tò vò hoặc một loại côn trùng đốt khác hay không.

Thử nghiệm da trong da này bao gồm việc đặt một lượng nhỏ chất lỏng có chứa nọc độc côn trùng lên lưng hoặc cẳng tay của người bệnh. Sau đó chích nó bằng một đầu dò nhỏ, vô trùng để cho chất lỏng thấm vào da.

Nếu bạn nổi mề đay hoặc vết sưng tấy màu đỏ trong vòng 15 đến 20 phút, điều đó có thể là dấu hiệu của dị ứng.

VI – Cách sơ cứu và điều trị khi bị tò vò đốt

Tò vò đốt nếu không sơ cứu và điều trị kịp thời có thể đe dọa tính mạng. Vì vậy, bạn cần nắm được những thông tin về cách sơ cứu và những việc nên làm khi bị tò vò đốt.

1. Sơ cứu, cấp cứu ngay lập tức

Nếu bạn hoặc thành viên trong gia đình bị tò vò đốt, cần tiến hành sơ cứu ngay lập tức. Làm như vậy có thể giúp giảm đau và giúp ngăn ngừa các biến chứng. Dưới đây là một số bước mà các chuyên gia khuyên bạn nên thực hiện khi bị tò vò đốt:

1.1. Kiểm tra dị ứng

Khi phát hiện bị tò vò đốt, cần đưa nạn nhân ra khỏi khu vực có tò vò càng nhanh càng tốt. Sau đó, tiến hành kiểm tra đường thở.

Kiểm tra đường thở, hơi thở và tuần hoàn, nếu người bị tò đốt vẫn ổn, bạn có thể chuyển sang bước tiếp theo. Nếu họ khó thở, sưng cổ họng hoặc đang gặp nạn, hãy gọi cấp cứu ngay lập tức.

Một người bị phản ứng dị ứng có thể cần tiêm epinephrine (EpiPen) ngay.

1.2. Loại bỏ vết đốt

Nếu có vết đốt trên da, hãy cạo hết nó ra bằng thẻ tín dụng hoặc mặt cùn của dao. Nhanh chóng loại bỏ ngòi đốt sẽ làm giảm khả năng tiếp xúc với nọc độc.

1.3. Rửa sạch vùng bị đốt

Rửa kỹ và sạch vùng bị tò vò đốt bằng xà phòng và nước. Bạn cũng có thể rửa sạch khu vực bị tò vò đốt bằng nước ấm và xà phòng, sau đó sát khuẩn bằng dung dịch cồn 70 độ.

Loại bỏ vết đốt và làm sạch da bằng xà phòng.

1.4. Ngồi yên, giữ yên vùng bị đốt

Nếu có thể, đừng di chuyển xung quanh và giữ yên vùng bị ảnh hưởng. Điều này sẽ ngăn nọc độc của tò vò lan rộng. Bạn cũng nên nới lỏng quần áo, tháo nhẫn và cởi bỏ bất cứ thứ gì khác có thể bị ảnh hưởng do sưng tấy.

1.5. Chườm đá

Để giảm sưng, hãy chườm đá hoặc chườm lạnh lên vùng bị đốt trong vòng 10 đến 15 phút mỗi lần. Bạn có thể thử chườm trong 10 phút và nghỉ 10 phút để giảm sưng tấy và giúp kiểm soát ngứa.

1.6. Dùng baking soda

Để giúp trung hòa nọc độc và giảm ngứa, bạn có thể thử tạo hỗn hợp bột nhão gồm baking soda và nước rồi bôi lên da.

1.7. Cho nạn nhân uống nhiều nước

Uống nhiều nước giúp đào thải độc tố từ nọc tò vò ra khỏi cơ thể qua đường nước tiểu.

Có thể thoa kem bôi da Yoosun rau má lên đốt đốt của tò vò. Với thành phần chính là dịch chiết rau má, Yoosun rau má sẽ giúp làm mát và làm dịu sưng tấy cho da.

Kem bôi da Yoosun rau má, giúp làm dịu sưng nóng.

Sau khi bị tò vò đốt, chúng ta cần theo dõi sát sao các triệu chứng. Cần đưa nạn nhân tới bệnh viện ngay lập tức nếu có các dấu hiệu sau:

– Tò vò đốt ở rất nhiều vị trí, đặc biệt là cổ, mặt, đầu…

– Tò vò rừng hoặc tò vò cái đốt sẽ có độc tính rất mạnh. Người bệnh nên được đưa tới bệnh viện cấp cứu sớm.

– Người bệnh cảm thấy đau nhiều, mệt mỏi, đi tiểu có máu, khó thở, phù mặt…

2. Thuốc điều trị

Điều trị tò vò đốt bằng thuốc sẽ tùy thuộc vào triệu chứng và mức độ nghiêm trọng của vết đốt.

– Đối với những người có phản ứng bình thường với vết đốt của tò vò, bác sĩ sẽ chỉ định điều trị tại nhà bằng thuốc không kê đơn (OTC).

– Những người bị phản ứng dị ứng sẽ cần được chăm sóc y tế ngay lập tức và dùng thuốc Epinephrine.

2.1. Thuốc không theo toa

Nếu nạ nhân bị có phản ứng bình thường với vết đốt của con tò vò, có thể sẽ cảm thấy hơi đau, sưng và đỏ chỉ giới hạn ở vùng bị đốt. Bác sĩ có thể điều trị những triệu chứng này bằng thuốc OTC.

Một số loại thuốc không theo toa phổ biến được sử dụng để điều trị cả phản ứng bình thường bao gồm:

– Thuốc kháng histamin đường uống: Thuốc kháng histamine, như Claritin (Loratadine) hoặc Zyrtec (Cetirizine), có thể giúp giảm ngứa và giảm phản ứng dị ứng. Benadryl (diphenhydramine) cũng có thể được sử dụng nhưng cần tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ.

– Thuốc giảm đau: Nếu vẫn còn đau, bạn có thể thử dùng thuốc giảm đau không kê đơn như Advil (ibuprofen). Dùng thuốc này cũng sẽ giúp giảm viêm .

– Thoa kem chống ngứa: Kem hydrocortisone 1% hoặc kem dưỡng da Calamine có thể giúp giảm ngứa để tránh gãi. Cố gắng không gãi vết đốt vì điều này có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Người bị tò vò đốt nghiêm trọng cần điều trị bằng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.

2.2. Thuốc theo toa

Một số người có thể bị phản ứng dị ứng nghiêm trọng với vết đốt của tò vò được gọi là sốc phản vệ .

Vì những phản ứng này đe dọa tính mạng và có thể ảnh hưởng đến hô hấp, huyết áp và ý thức nên bệnh nhân cần được điều trị bằng Epinephrine.

Epinephrine, hay adrenaline, là một loại hormone và một loại thuốc có thể tự tiêm bằng ống tiêm tự động (EpiPen). Nếu phản ứng quá nghiêm trọng, nạn nhân bị tò vò đốt cũng có thể dùng thuốc.

Ngay cả khi epinephrine giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn, người bị tò vò đốt vẫn nên đến bệnh viện vì các triệu chứng có thể tái phát. Khi đến bệnh viện, người bị dị ứng cũng có thể nhận được các loại thuốc khác. Chúng có thể bao gồm corticosteroid, dịch truyền tĩnh mạch, oxy và các phương pháp điều trị khác.

VII – Cách phòng tránh bị con tò vò cắn

Để giảm thiểu nguy cơ bị tò vò đốt, hãy cố gắng hết sức giữ khoảng cách với loại côn trùng này. Tránh làm xáo trộn tổ của chúng và tránh đập vào ong tò vò khi chúng đến gần bạn. Nếu tò vò cảm thấy bị đe dọa, chúng sẽ dễ cắn đốt hơn.

Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa khác mà bạn có thể thực hiện để tránh bị tò vò đốt:

1. Không đến gần, chọc phá tổ tò vò

Không nên đến gần các tổ của tò vò hoặc chọc phá, tấn công tổ tò vò. Vì thông thường, tò vò đốt vì chúng nhận thấy mối đe dọa.

Nếu bạn muốn đuổi tổ tò vò hãy dùng lửa hoặc khói. Để đảm bảo an toàn hơn, hãy gọi tới các đơn vị chuyên nghiệp để loại bỏ tổ tò vò.

2. Không nên bỏ chạy

Nếu tò vò có đến gần thì nên bất động, không nên bỏ chạy. Tránh đập tò vò vì điều này có thể chọc tức chúng. Hãy thử thổi nhẹ vào chúng từ xa.

3. Mặc đồ bảo hộ khi làm việc bên ngoài

Nếu làm việc bên ngoài ở những khu vực có nhiều cây cối và cỏ, bạn nên mặc áo sơ mi, đi giày, tất và sử dụng găng tay khi làm việc bên ngoài. Tránh đi chân trần và đeo găng tay khi làm việc.

4. Tránh dùng nước hoa

Mặc quần áo sạch sẽ, tránh dùng nước hoa vì mùi nước hoa có thể thu hút tò vò về phía bạn. Bạn cũng nên tắm trước khi ra ngoài vì mùi mô hôi có thể gây kích động tò vò.

5. Cắt tỉa cây cối gần nhà

Cây cối có thể là nơi ẩn náu của tò vò. Nếu không muốn bị tò vò đốt, bạn hãy cắt tỉa bớt cây cối, nhất là khi trong gia đình bạn bị dị ứng với ong hoặc tò vò.

Bên cạnh đó, nên rửa sạch lon và các vật chứa khác trước khi bỏ chúng vào thùng tái chế hoặc thùng rác.

Bạn có thể ngăn ngừa tò vò đốt bằng cách che chắn da, tránh đến gần khu vực có tổ tò vò; cắt tỉa cây cối xung quanh nhà…

6. Liệu pháp miễn dịch nọc độc

Theo các nhà dị ứng, những người từng bị dị ứng với vết đốt của côn trùng có 60% khả năng gặp phải phản ứng tương tự hoặc tệ hơn nếu bị đốt lần nữa.

Vì lý do này, nhiều người nên cân nhắc liệu pháp miễn dịch nọc độc để ngăn ngừa các phản ứng dị ứng trong tương lai.

Loại trị liệu này do bác sĩ chuyên khoa dị ứng thực hiện, bao gồm việc cho người bị dị ứng tăng dần liều lượng nọc độc. Theo thời gian, điều này làm giảm độ nhạy cảm của chúng với nọc độc và giảm khả năng gặp phải phản ứng dị ứng nghiêm trọng.

Cơn đau do tò vò đốt xuất hiện ngay lập tức và thường kèm theo mẩn đỏ và sưng nhẹ. Có một số cách để điều trị vết đốt của tò vò tại nhà bao gồm loại bỏ vết đốt, chườm đá và nâng cao vùng da bị đốt. Bạn cũng có thể bôi kem hydrocortisone hoặc bột baking soda để kiểm soát cơn ngứa cũng như dùng thuốc kháng histamin và thuốc giảm đau không kê đơn.

Nếu bị dị ứng với vết đốt của tò vò, bạn có thể gặp phản ứng nghiêm trọng hơn, bao gồm nổi mề đay và khó thở. Trường hợp này cần được cấp cứu và điều trị y tế ngay lập tức, thường bằng Epinephrine.

Bạn có thể thực hiện một số biện pháp để tránh bị tò vò đốt, chẳng hạn như che chắn da, tránh đến gần khu vực có tổ tò vò; cắt tỉa cây cối xung quanh nhà. Bạn cũng có thể xem xét liệu pháp miễn dịch nọc độc để giảm khả năng xảy ra phản ứng nghiêm trọng trong tương lai.

Nếu bạn cần tư vấn thêm vui lòng liên hệ với dược sĩ của Yoosun rau má qua hotline miễn cước 1800 1125.

Tham khảo thêm:

• Kiến cắn sưng to, ngứa, làm mủ phải làm sao? Cách trị kiến đốt an toàn
• Người bị ve chó cắn phải làm sao? Dấu hiệu và cách xử lý khi bị ve chó cắn

Tài liệu tham khảo:
Wikipedia: Tò vò
https://www.health.com/wasp-sting-7964072
https://www.healthline.com/health/wasp-sting#_noHeaderPrefixedContent
https://www.health.com/wasp-sting-treatment-7558521
https://www.medicalnewstoday.com/articles/297999
https://info.health.nz/keeping-healthy/bites-stings/bee-wasp-stings/
https://www.forbes.com/health/wellness/wasp-stings/