Bọ ve cắn người nguy hiểm không? Dấu hiệu, xử lý và phòng tránh

Bọ ve – loài ký sinh nhỏ bé tưởng như vô hại – lại có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng nếu không được xử lý kịp thời. Không chỉ gây ngứa ngáy, khó chịu, bọ ve cắn người còn là con đường lây truyền nhiều bệnh nguy hiểm, thậm chí đe dọa đến tính mạng. Cùng tìm hiểu kỹ hơn về mối nguy này để biết cách phòng ngừa và bảo vệ bản thân cũng như gia đình bạn.

I – Bọ ve là con gì?

Bọ ve (tên khoa học: Ixodida) là một loài ký sinh trùng thuộc lớp hình nhện (Arachnida) – tức là họ hàng gần với nhện và bọ cạp, chứ không phải côn trùng. Chúng có 8 chân, thân hình dẹp và kích thước từ 1–5mm (khi chưa hút máu), có thể nở to gấp nhiều lần sau khi no máu.

1. Đặc điểm sinh học

– Thân hình: Dẹp, hình oval, cứng cáp, màu nâu, đen hoặc xám.

– Miệng: Gồm kim chích và móc – giúp đâm sâu vào da và bám chặt để hút máu.

– Vòng đời: Qua 4 giai đoạn – trứng → ấu trùng → nhộng → trưởng thành. Vòng đời có thể kéo dài từ vài tháng đến vài năm.

– Tuổi thọ: Một con bọ ve trưởng thành có thể sống từ vài tháng đến vài năm nếu có nguồn máu ổn định.

Hình ảnh con bọ ve.

2. Môi trường sống

Bọ ve thích sống ở nơi ẩm thấp, rậm rạp như:

– Vườn cây, bãi cỏ, bụi rậm

– Rừng rậm, khu vực chăn nuôi

– Cơ thể của động vật (chó, mèo, trâu bò…) hoặc thậm chí trên người

Chúng thường chờ “con mồi” đi ngang qua, rồi bám vào để hút máu.

3. Tập tính và cơ chế ký sinh

– Bọ ve không bay, không nhảy, nhưng rất giỏi bám vào cơ thể con người/động vật qua tiếp xúc.

– Khi tìm được vật chủ, chúng bám chặt vào da, dùng vòi đâm sâu để hút máu.

– Một con bọ ve có thể hút máu trong vài giờ đến vài ngày, sau đó rơi ra và đi đẻ trứng.

4. Phân loại bọ ve phổ biến

– Bọ ve cứng (Ixodidae) – hút máu lâu, truyền nhiều loại bệnh.

– Bọ ve mềm (Argasidae) – hút máu nhanh, chủ yếu sống trong chuồng trại.

Một số loài dễ gặp ở Việt Nam:

– Rhipicephalus sanguineus (bọ ve chó)

– Haemaphysalis longicornis

– Ixodes granulatus

II – Nguyên nhân bọ ve cắn người

Những nguyên nhân phổ biến nhất khiến bạn có thể trở thành “con mồi” của loài ký sinh nhỏ bé nhưng nguy hiểm này

1. Tiếp xúc trực tiếp với thú cưng nhiễm ve

Bọ ve thường sống ký sinh trên chó, mèo, trâu bò, đặc biệt là ở tai, cổ và bẹn của chúng. Khi bạn vuốt ve, ôm ấp hoặc ngủ chung với thú cưng, bọ ve có thể bò sang người để hút máu.

Ví dụ: Một em bé thường xuyên nằm cạnh chó nuôi trong nhà có thể bị ve chó bám lên da đầu và cắn vào gáy.

2. Đi lại hoặc sinh hoạt trong môi trường nhiều bọ ve

– Các khu vực ẩm thấp, rậm rạp, có nhiều cỏ dại, lá mục, chuồng trại chăn nuôi… là nơi bọ ve trú ẩn. Khi đi dã ngoại, làm vườn, đi rừng mà không mặc đồ bảo hộ, bọ ve có thể bám vào quần áo, sau đó bò lên da người và cắn.

Ví dụ: Một người làm nông thường xuyên làm việc dưới bụi cỏ mà không mang quần dài có thể bị ve bám vào cổ chân hoặc bẹn.

3. Không phát hiện ve kịp thời trên người

Bọ ve không gây đau ngay khi cắn, vì chúng tiết ra chất gây tê da. Nhiều người không biết mình bị cắn nên để ve hút máu trong thời gian dài. Việc không kiểm tra kỹ cơ thể sau khi đi rừng hoặc tiếp xúc thú cưng khiến bọ ve có cơ hội hút máu và truyền bệnh.

4. Vệ sinh môi trường và thú cưng kém

Nhà cửa ẩm thấp, không dọn sạch lông rụng, ổ chó mèo để lâu không vệ sinh là môi trường lý tưởng cho bọ ve sinh sôi. Chó mèo không được tắm rửa thường xuyên, không dùng thuốc trị ve dễ bị nhiễm và lan truyền bọ ve sang người.

5. Khí hậu nóng ẩm – điều kiện lý tưởng cho bọ ve phát triển

Ở Việt Nam, mùa hè – mùa mưa ẩm ướt là giai đoạn bọ ve sinh sôi mạnh nhất. Đây là thời điểm người dân dễ bị bọ ve cắn hơn nếu không chú ý phòng tránh.

III – Dấu hiệu bị bọ ve cắn

Đừng chủ quan khi bị bọ ve cắn. Dù vết đốt ban đầu có thể không gây đau, nhưng nó có thể là khởi đầu cho những triệu chứng nguy hiểm hơn. Hãy chú ý đến những dấu hiệu sau để kịp thời phát hiện và xử lý.

1. Tại vị trí bị cắn

– Vết đỏ nhỏ, sưng nhẹ hoặc cứng cục

– Ngứa, rát hoặc đau nhẹ quanh vùng bị đốt

– Có thể thấy bọ ve còn đang bám chặt vào da

– Trường hợp gãi nhiều: vết cắn có thể trầy xước, rỉ dịch hoặc viêm nhiễm

Khi bị bọ ve cắn, cơ thể có thể phản ứng theo nhiều cách tùy mức độ và cơ địa từng người.

2. Biểu hiện toàn thân (nếu bị dị ứng hoặc nhiễm trùng)

– Sốt nhẹ hoặc sốt cao

– Đau đầu, mệt mỏi, chóng mặt

– Buồn nôn, chán ăn

– Nổi hạch quanh vùng bị cắn (phản ứng viêm của cơ thể)

3. Biến chứng nguy hiểm (hiếm gặp nhưng cần chú ý)

– Sốc phản vệ: khó thở, tím tái, tụt huyết áp (phản ứng dị ứng nghiêm trọng)

– Tê bì cơ thể, yếu cơ hoặc liệt tạm thời (nếu ve tiết độc thần kinh)

– Phát ban toàn thân hoặc xuất hiện ban hình vòng (bull’s-eye rash) – đặc trưng trong bệnh Lyme

IV – Bọ ve đốt có nguy hiểm không?

Dù vết đốt của bọ ve có thể nhỏ và ít gây đau lúc đầu, nhưng ẩn chứa nhiều nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng, đặc biệt nếu không được xử lý đúng cách. Những nguy hiểm khi bị bọ ve đốt:

1. Lây truyền bệnh nguy hiểm

Bọ ve là vật trung gian truyền nhiều bệnh truyền nhiễm, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe:

– Bệnh Lyme: Gây phát ban, đau khớp, tổn thương thần kinh và tim.

– Sốt phát ban (do vi khuẩn Rickettsia): Sốt cao, đau đầu, nổi ban toàn thân.

– Viêm não do ve: Có thể dẫn đến co giật, mất trí nhớ, thậm chí tử vong.

– Sốt ve mềm, sốt Crimean-Congo và nhiều bệnh khác tùy theo khu vực địa lý.

2. Phản ứng dị ứng hoặc sốc phản vệ

Một số người nhạy cảm có thể bị:

– Nổi mẩn, ngứa dữ dội

– Khó thở, chóng mặt, tụt huyết áp (sốc phản vệ – cần cấp cứu ngay)

-Sưng phù lớn quanh vết cắn

Bọ ve đốt có sao không?

3. Viêm nhiễm tại chỗ

Nếu bọ ve không được lấy ra đúng cách, đầu ve có thể bị đứt và sót lại trong da, dẫn đến:

– Nhiễm trùng, mưng mủ

– Tạo ổ áp xe hoặc vết thương lâu lành

!Lưu ý:

– Không phải ai bị bọ ve đốt cũng bị bệnh, nhưng nguy cơ có thật và không thể chủ quan.

– Việc phát hiện sớm và xử lý đúng cách là cách tốt nhất để phòng tránh biến chứng nguy hiểm.

V – Cách xử lý khi bị bo ve cắn người

Nếu chẳng may bị bọ ve cắn, đừng lo! Những bước sau đây sẽ giúp bạn xử lý kịp thời và an toàn.

1. Loại bỏ bọ ve đúng cách 

Dụng cụ: Sử dụng nhíp đầu nhọn hoặc kẹp chuyên dụng (có bán tại tiệm thuốc thú y hoặc dụng cụ y tế).

Thao tác:

– Kẹp sát da, giữ chặt phần miệng bọ ve.

– Kéo nhẹ và dứt khoát theo hướng thẳng lên trên, tránh xoay tròn hay bóp mạnh.

– Quan sát xem phần đầu bọ ve đã ra hết chưa.

– Không nên dùng tay không, lửa, dầu, cồn… trực tiếp nhỏ lên bọ ve đang cắn vì có thể kích thích chúng tiết thêm tác nhân gây bệnh.

2. Vệ sinh và khử trùng vết thương

– Rửa vùng da vừa bị cắn bằng xà phòng diệt khuẩn và nước sạch.

– Lau hoặc chấm nhẹ bằng cồn 70 độ hoặc povidone-iodine (Betadine).

– Kiểm tra kỹ xem còn sót đầu ve trong da hay không. Nếu còn, nên đến cơ sở y tế để được gắp ra an toàn.

3. Theo dõi triệu chứng và chăm sóc tại nhà

Theo dõi tình trạng cơ thể trong 1–2 tuần sau khi bị cắn. Ghi chú ngày bị cắn, vị trí, và bất kỳ biểu hiện nào (sốt, đau, phát ban) để báo với bác sĩ nếu cần.

Trường hợp 1:

Nếu vết cắn chỉ là mẩn đỏ, ngứa nhẹ hoặc sưng viêm ngoài da, bạn có thể dùng kem bôi da phù hợp để làm dịu/

>>> Xem thêm về kem bôi da Yoosun Rau Má: Thành phần của kem Yoosun Rau má có chứa dịch chiết rau má và vitamin E, nên giúp làm giảm ngứa.

Đặc biệt, Yoosun Rau má không chứa các chất gây hại cho da như paraben, corticoid.

Trường hợp 2:

Nếu có xuất hiện những biểu hiện sau thì hãy đi khám ngay vì đó có thể là dấu hiệu của bệnh do bọ ve truyền:

– Sốt, ớn lạnh, đau đầu, đau cơ.

– Nổi ban (đặc biệt ban dạng vòng lớn – dấu hiệu liên quan đến bệnh Lyme).

– Sưng hạch, đau khớp, buồn nôn.

– Tê bì hoặc liệt cơ, khó thở (trường hợp hiếm nhưng nguy hiểm).

4. Can thiệp y tế và điều trị bằng thuốc (nếu cần)

– Kháng sinh dự phòng: Tùy thuộc vào khu vực địa lý, loài bọ ve, thời gian ve bám trên da, cũng như triệu chứng lâm sàng, bác sĩ có thể chỉ định kháng sinh (ví dụ: Doxycycline) để ngăn ngừa bệnh Lyme hoặc sốt phát ban.

– Điều trị triệu chứng: Trong trường hợp dị ứng, viêm da, bác sĩ có thể kê thuốc kháng histamine, thuốc giảm đau hoặc kháng viêm.

– Loại bỏ đầu ve sót: Nếu việc gỡ ve tại nhà không thành công, cần đến cơ sở y tế để được lấy ra triệt để, tránh nguy cơ nhiễm trùng.

VI – Cách phòng tránh bọ ve đốt

Làm sao để tránh bị bọ ve cắn? Xem ngay loạt mẹo đơn giản bên dưới nhé!

1. Giữ vệ sinh cho thú cưng

– Tắm rửa, chải lông và dùng thuốc phòng trị ve (thuốc nhỏ gáy, vòng cổ chống ve…) định kỳ cho chó, mèo.

– Vệ sinh nơi nằm của thú cưng (chăn, ổ, đệm…) thường xuyên.

2. Hạn chế tiếp xúc với khu vực có nhiều bọ ve

– Cắt cỏ, dọn lá rụng, bụi rậm quanh nhà, vườn, chuồng trại – nơi bọ ve thường trú ngụ.

– Tránh đi rừng, đồng cỏ um tùm khi không có bảo hộ. Nếu bắt buộc, mặc quần áo dài, đi giày kín, bó gấu quần.

Một không gian sống sạch sẽ không chỉ giúp phòng tránh bọ ve mà còn bảo vệ sức khỏe cho cả gia đình.

3. Kiểm tra cơ thể sau khi ra ngoài

– Bọ ve thường bám vào những vùng da mỏng, kín như nách, bẹn, sau tai, gáy…

– Sau khi làm vườn, đi rừng hoặc chơi với thú cưng, tắm rửa và kiểm tra kỹ các khu vực nói trên.

4. Sử dụng thuốc xua đuổi côn trùng

– Thoa hoặc xịt DEET, Picaridin hoặc Permethrin (dành riêng cho quần áo, không xịt trực tiếp lên da) để hạn chế bọ ve bám vào.

– Với trẻ nhỏ, chọn sản phẩm an toàn, phù hợp lứa tuổi.

5. Không để thú cưng ngủ chung giường nếu chưa sạch ve

– Thú cưng nếu đang có ve rất dễ lây sang người, đặc biệt qua đường chăn, gối, nệm.

– Tập thói quen kiểm tra ve định kỳ cho chó, mèo; hạn chế cho chúng leo lên giường, ghế sofa.

6. Dọn dẹp nhà cửa, góc khuất

– Bọ ve có thể sống trong kẽ tường, gầm giường, thảm nếu môi trường ẩm và ít sáng.

– Thường xuyên hút bụi, lau sàn và để phòng ở thông thoáng, khô ráo.

VII – Băn khoăn thường gặp khi bọ ve cắn người

Những thắc mắc phổ biến mà nhiều người thường gặp phải khi chẳng may bị bọ ve đốt. Việc hiểu rõ câu trả lời cho những câu hỏi này sẽ giúp bạn xử lý tình huống đúng cách, tránh hoang mang, đồng thời bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình trước những rủi ro tiềm ẩn từ loài ký sinh nhỏ bé nhưng không hề “hiền lành” này:

1. Lỡ rút bọ ve ra nhưng phần đầu bị đứt, còn dính trong da thì sao?

Không nên cố gắng lấy ra bằng tay. Hãy đến cơ sở y tế để bác sĩ lấy phần còn sót lại đúng cách, tránh gây viêm, nhiễm trùng.

2. Có nên dùng cồn, dầu hay lửa để đốt bọ ve khi chúng còn bám trên da?

Không nên. Những cách này có thể khiến ve tiết thêm độc tố hoặc dịch chứa mầm bệnh vào cơ thể. Cách an toàn nhất là dùng nhíp để gắp ra đúng kỹ thuật.

3. Bao lâu sau khi bị bọ ve cắn thì có triệu chứng?

Triệu chứng có thể xuất hiện sau vài giờ đến vài tuần, tùy theo bệnh mà ve có thể truyền. Ví dụ: bệnh Lyme thường phát triệu chứng trong 3–30 ngày sau khi bị cắn.

Đừng chủ quan với vết bọ ve đốt, vì chỉ một sơ suất nhỏ cũng có thể dẫn đến những rắc rối lớn cho sức khỏe. Hãy luôn chủ động phòng tránh và xử lý đúng cách để bảo vệ bản thân và gia đình.

Tham khảo thêm:

• Bị ong tò vò đốt có độc không? Cách xử lý khi bị tò vò cắn
• Bị bọ chét cắn phải làm sao?

Tài liệu tham khảo:

1. Preventing Tick Bites

https://www.cdc.gov/ticks/prevention/index.html

2. Caring for Patients after a Tick Bite (PDF)

https://www.cdc.gov/lyme/media/pdfs/Caring-for-Patients-after-a-Tick-Bite.pdf

3. Tick bites: First aid

https://www.mayoclinic.org/first-aid/first-aid-tick-bites/basics/art-20056671

4. Personal protective measures against tick bites

https://www.ecdc.europa.eu/en/disease-vectors/prevention-and-control/protective-measures-ticks

5. Tick bites

https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/injuries/skin-injuries/tick-bites/